Vijf vragen over spookrijden: hoe kan het gebeuren en wat moet je doen?

De laatste maanden zijn er geregeld meldingen van spookrijders. Komt spookrijden vaker voor? Hoe vaak zijn spookrij-incidenten dodelijk? En wat moet je als bestuurder doen als een auto op je afkomt?

Hoe vaak komen ongelukken door spookrijden voor?

De SWOV, de organisatie die wetenschappelijk onderzoek doet naar verkeersveiligheid, houdt de cijfers en feiten rond onder meer spookrijden bij. Uit onderzoek uit 2022 blijkt dat de politie jaarlijks ongeveer 375 spookrij-incidenten ziet. Gemiddeld dus vaker dan een keer per dag, in de meeste gevallen 's avonds of 's nachts. In de praktijk zullen er meer incidenten zijn, omdat de politie niet bij alle gevallen betrokken is.

"Maar spookrijden komt in ons land eigenlijk niet veel voor", zegt verkeerspsycholoog Matthijs Dicke-Ogenia. "En goed om te onthouden is ook dat uit onderzoek blijkt dat de helft van de spookritten binnen twee kilometer afgebroken worden", legt hij uit. "Dus veruit de meeste mensen rijden maar kort aan de verkeerde kant van de weg."

Het meest voorkomende type spookrit ontstaat als een bestuurder snel de weg opgaat via een afrit in plaats van een toerit, omdat hij te vroeg of te laat afsloeg. Die vergissing komt het vaakst voor bij jongere of juist oudere bestuurders.

Een ander veel voorkomend type ontstaat als gevolg van rondrijden in verwarde toestand. "Denk bijvoorbeeld aan mensen met dementie", zegt Dicke-Ogenia. "Eigenlijk alle vormen van bewustzijnsvernauwing."

De meeste spookrijders doen dat dus per ongeluk, maar niet allemaal. "Iets minder dan de helft van de spookrijders doet dat bewust", aldus de verkeerspsycholoog. "Veruit de meesten van hen zijn op de vlucht voor de politie."

Een spookrit kent bijna alleen een dodelijke afloop als die eindigt in een frontale botsing bij hoge snelheid. Andere weggebruikers spelen een belangrijke rol in de afloop van spookritten. Door uit te wijken en spookrijders te waarschuwen met lichtsignalen, wordt in veel gevallen een aanrijding voorkomen.

Wie zijn spookrijders?

Zeker een op de vier spookrijders is 70 jaar of ouder, concludeert het SWOV, terwijl die leeftijdsgroep juist minder kilometers maakt dan jongere rijders. Ook in andere landen is de kans op een spookrijongeval vele malen groter bij oudere mensen. Een andere grote groep zijn jongeren tussen de 18 en 24 jaar, die het vaakst betrokken zijn bij dodelijke ongevallen door spookrijden.

Een op de drie spookrijders is onder invloed van alcohol of drugs, of allebei. Ook spelen medicijnen die de rijvaardigheid kunnen beïnvloeden een rol. Het overgrote deel van de spookrijders in de afgelopen jaren is man, maar mannen rijden tegelijkertijd meer kilometers dan vrouwen.

"Iemand die geconcentreerd aan het verkeer deelneemt zal eigenlijk nooit een spookrijder zijn", legt de verkeerspsycholoog uit. "De infrastructuur in ons land is echt goed, we hebben het netjes voor elkaar. Als je goed oplet kan het eigenlijk niet gebeuren."

Neemt het aantal ongelukken toe?

Een complete lijst met incidenten over de afgelopen jaren is er niet. Dat komt onder meer doordat spookrijders niet worden geregistreerd als ze niet daadwerkelijk worden aangetroffen na een melding. Of er dit jaar meer spookritten zijn geweest dan voorgaande jaren, is niet bekend.

Verder heeft Rijkswaterstaat de afgelopen decennia veel maatregelen genomen om het aantal spookrij-incidenten terug te dringen, die gericht zijn op het voorkomen van onbedoelde spookritten. In de jaren 80 werden gele borden onderaan afritten geplaatst met daaronder de tekst 'Ga terug', bijvoorbeeld.

"Die borden houden natuurlijk veel mensen tegen", zegt Dicke-Ogenia. "Wat daarentegen wel een probleem kan zijn: wie die borden voorbij is, is verder van huis. Want dan zijn er bijna geen aanwijzingen meer dat je verkeerd bent."

Wat moet je doen als je een spookrijder tegenkomt?

Een tijd geleden gingen er ook beelden rond van een automobilist die in de tegengestelde richting reed op de A10 rond Amsterdam. De bestuurder die de video opnam wijkt snel uit naar rechts. Als een spookrijder je tegemoet komt, is het belangrijk om niet in te halen, rechts te blijven rijden en de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen.

Wat moet je doen als je zelf spookrijder bent?

Rijkswaterstaat adviseert: probeer zo veilig mogelijk de vluchtstrook te bereiken en niet in paniek te raken. Dit kunnen spookrijders proberen als er een gat ontstaat in de tegemoetkomende verkeersstroom. Ook raden ze aan daarna de alarmlichten aan te zetten en achter de vangrail te gaan staan. Als je 112 belt kan Rijkswaterstaat de rode kruizen op de signaleringsborden aan zetten, waardoor je makkelijker kunt omkeren.