Eerste hogesnelheidslijn Indonesië staat voor ontwikkeling én groeiende kloof
Hasely haast zich door Halim treinstation in het zuidoosten van Jakarta. Na een lange dag werken in de Indonesische hoofdstad wil hij terug naar zijn woonplaats Bandung. Met de eerste hogesnelheidslijn in Zuidoost-Azië gaat dat tegenwoordig veel sneller dan normaal. "Ik reed vroeger elke dag een uur of twee als er geen file was. Als ik de trein pakte duurde het drie uur. Nu ben ik in een half uur in Bandung."
En daar is Hasely heel blij mee. De lijn werd in 2008 voorgesteld, waarna president Joko Widodo in januari 2016 de eerste schep in de grond stak voor de aanleg van de lijn. De lijn zou 3 miljard euro moeten kosten, voor het grootste deel opgehoest door China in het kader van de Nieuwe Zijderoute. Zeven jaar later, toen de eerste trein in oktober ging rijden, waren de kosten gestegen naar 7 miljard euro.
350 kilometer per uur
Een prima investering, vindt Hasely. Hij glimlacht als een omroep in de treincoupé eindigt met de slogan van de nieuwe trein: "Whoosh Whoosh Whoosh, yes!"
Whoosh is de naam van de trein, refererend aan het geluid dat-ie maakt als hij met 350 kilometer per uur voorbij zoeft. Het is snelheid die bijvoorbeeld Hasely goed kan gebruiken: "Ik heb deze soepele vorm van transport hard nodig, want ik run een bedrijf dat textiel en ander materiaal aan onder meer het leger verkoopt. Ik kan nu op een dag meer klanten bezoeken."
Dat is precies wat de Indonesische overheid voor ogen heeft met de hogesnelheidslijn. Naast het ontlasten van het wegverkeer en ook de luchtvervuiling in Jakarta wil Indonesië de economische groei buiten Jakarta stimuleren.
Volgens onderzoek zou de economie van West-Java per jaar 1 procent extra moeten groeien dankzij de Whoosh. Ondernemers als Hasely hebben daar dus baat bij, maar de vraag is in hoeverre de gewone Indonesiër daar wat van gaat merken.
Door de ruime verdubbeling van de aanlegkosten van de lijn ligt de prijs voor een enkeltje Bandung met de Whoosh heel hoog voor Indonesische begrippen. De regering hoopt zo de kosten in veertig jaar af te betalen.
Voor Hasely is de ticketprijs van omgerekend 16 euro geen probleem. Dat geldt niet voor de gemiddelde Indonesiër, zegt transportdeskundige Deddy Herlambang. "Bij de introductie van de Whoosh zag je meteen een scheiding in het treinpubliek. De rijkere Indonesiërs pakken de Whoosh, maar de minder rijken pakken nog steeds de tragere trein."
Die uitspraak wordt onderstreept bij een bezoek aan de trein die er drie uur over doet om van Bandung naar station Pasar Senen, in hartje Jakarta, te komen. Reizigers betalen voor een enkeltje 3 euro en elke passagier zegt hetzelfde, van "Whoosh-tickets zijn me te duur" of "wij van de middenklasse kunnen dat niet betalen" tot "als de Whoosh goedkoper was geweest, had ik 'm ook wel willen nemen".
Symbool voor vooruitgang én kloof
De Whoosh staat als eerste hsl in Zuidoost-Azië symbool voor de snelle vooruitgang van Indonesië; het land is Nederland inmiddels gepasseerd in de ranglijst van grootste economieën ter wereld. Tegelijk symboliseert de lijn het groeiende gat tussen arm en rijk; het zijn voornamelijk de rijke Indonesiërs die ervan profiteren.
Volgens het Wealth Report van een Londens consultancybedrijf zal het aantal superrijken in Indonesië tot 2025 met 67 procent stijgen. Nergens ter wereld groeit dat sneller, terwijl de middenklasse zo'n groei niet meemaakt.
"De overheid zou tickets voor de Whoosh moeten subsidiëren en de prijzen reguleren," zegt transportexpert Herlambang. "Dan zou de middenklasse kunnen meeprofiteren van de hsl."
Ook zou volgens hem de lijn moeten worden uitgebreid tot aan Surabaya. "Want dan gaat het concurreren met het vliegtuig. De trein zou dan goedkoper zijn dan een vliegticket."
In het originele plan zou de Whoosh ook doorgetrokken worden naar Surabaya, maar in juli besloot president Widodo dit voorlopig te schrappen om financiële redenen.
"Leun niet tegen de deur. Dank voor uw medewerking. Whoosh, Whoosh, Whoosh, yes!" De Whoosh rolt langzaam het station in Bandung binnen.
Als Hasely uit de trein stapt, reageert hij kort en glimlachend op de vraag of hij op tijd voor het avondeten is. "Jawel hoor!" Voorlopig genieten vooral succesvolle mensen als hij van de voordelen van de nieuwe trein. Aan de rest van de Indonesiërs zoeft deze vooruitgang voorlopig, "Whoosh!", voorbij.