Pinnen aan de toonbank is 35 jaar: 'Cheques aan de kassa waren omslachtig'
Helemaal onomstreden was het niet: de eerste elektronische betaling in de supermarkt. Onder grote mediabelangstelling rekende toenmalig minister Onno Ruding van Financiën vandaag precies 35 jaar geleden in de Albert Heijn aan het Osdorpplein in Amsterdam met een betaalpas een speculaaspop af bij directeur Ab Heijn.
Talloze verslaggevers en fotografen hingen op dat moment over de kassa heen om het moment vast te leggen. "Het was echt wel een grote stap", zegt Peter Jacobs, directeur van ING Nederland over wat uiteindelijk een betaalrevolutie in de winkel bleek. "De minister was in de winkel, mijnheer Heijn. Iedereen wist: dit is bijzonder."
Het initiatief kwam volgens Jacobs niet van de bank, maar van Albert Heijn zelf. "Je kunt het je bijna niet voorstellen, maar in die tijd gebruikten heel veel klanten cheques. Dat was best wel omslachtig", vertelt Albert Heijn-directeur Marit van Egmond. "Pinnen bood toen wellicht een oplossing."
Zo ging de eerste pinbetaling, 35 jaar terug:
In 1977 waren de betaalpas en veiligheidscode al geïntroduceerd om geld mee uit de muur te halen. In 1985 begon een proef om rechtstreeks met de pas en code te betalen bij tankstations. Toch was pinnen in de winkel ook voor Albert Heijn geen zekerheid. "We wisten echt niet of klanten het zouden gaan gebruiken", vertelt Van Egmond.
Meezing-reclames
Die twijfel kwam ook door kritiek. De Consumentenbond adviseerde om vooral niet te gaan pinnen. Het zou onveilig zijn. Banken trokken daarop alle registers open om het tegendeel te bewijzen. Er kwamen meezing-reclames ("Pin-pin-pin-pin") en tv-spotjes met Rob de Nijs en Sylvia Millecam ("Jongens, jullie mogen alles van mij weten. Behalve mijn pincode").
Onder anderen zanger Rob de Nijs maakte reclame voor 'veilig pinnen':
Om consumenten gerust te stellen beloofden banken op te draaien voor het risico, als een crimineel er bijvoorbeeld in zou slagen een betaalkaart te kopiëren. Dat werd destijds trouwens onmogelijk geacht. Maar toen het aantal pasbetalingen na de eeuwwisseling die met contant geld evenaarde, bleek de magneetstrip juist de achilleshiel. Die bleek met opzetfrontjes op betaalautomaten te kopiëren.
Nadat dit zogenoemde skimmen banken in 2011 een recordschade van 38,9 miljoen euro had opgeleverd, werd de magneetstrip verruild voor een veiliger chip . Skimmen nam daarna razendsnel af.
Vervolgens rukten het contactloos betalen en het betalen met de mobiele telefoon op. Vorig jaar werd een vijfde van de toonbankbetalingen met de smartphone verricht, in 2020 was dit nog geen tiende.
Pas vervangt cash
Tijdens de coronapandemie brak de vrees uit dat cash volledig zou verdwijnen, maar dat lijkt vooralsnog niet uit te komen. Het aantal contante betalingen staat al drie jaar stabiel op zo'n 20 procent, blijkt uit cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) en Betaalvereniging Nederland.
DNB constateerde dit jaar wel dat cash in steeds meer winkels niet meer geaccepteerd wordt. Of de consument daar blij mee is valt te betwijfelen. Pinnen en zelfscankassa's zijn populair, ziet Albert Heijn-directeur Van Egmond, maar uit ander DNB-onderzoek blijkt dat 90 procent van de Nederlanders het belangrijk vindt dat je contant kunt blijven betalen.
Ook lijkt er voor klanten voorlopig een grens met betaalinnovaties. Zo probeerde Albert Heijn in 2019 eens een supermarkt zonder kassa uit. Daar is de stekker weer uitgetrokken, reageert Van Egmond. "We blijven nadenken hoe we betalen makkelijker, simpeler en leuker kunnen maken. Maar het is aan de klant hoe hij dit wil doen. We zien een enorme groei met zelfscankassa's, maar het verschilt per klant en per dag of klanten daar of bij een gewone kassa willen staan."
Niet te voorspellen
Ook ING benadrukt dat er "weinig discussie is" dat je met contant geld kunt blijven betalen. Maar hoe de toekomst eruit ziet durft Jacobs niet te voorspellen. "We konden 35 jaar geleden ook niet bedenken dat we nu met onze mobiele telefoon betalen."
Bij Betaalvereniging Nederland verwijst directeur Gijs Boudewijn naar mogelijke Europese wetgeving, die het accepteren van contant geld in winkels zou verplichten. "Hoe de wereld er over twintig jaar uitziet met een digitale euro, de Metaverse en quantumcomputers? Joost mag het weten. De technologie biedt veel kansen met nieuwe betaaltechnieken, maar ook risico's. Het zou mij daarom niets verbazen als er over twintig jaar nog steeds bankbiljetten gebruikt worden."