Afghanen moeten weg uit Pakistan, maar waar moeten ze naartoe?
In Pakistan is al weken een grote uittocht gaande. Naar schatting 1,7 miljoen Afghanen zonder geldige verblijfspapieren worden het land uit gezet. Als ze niet vrijwillig vertrekken, worden ze gearresteerd en gedeporteerd. Veel van hen wonen al decennia in het land en hebben in Afghanistan geen huis of familie om naar terug te keren.
Mohammad Isa is een van hen. Hij woont sinds tien jaar in de Pakistaanse stad Quetta met zijn vrouw en zeven kinderen, van wie de meesten in Pakistan zijn geboren. Alles bij hem thuis staat al klaar om te vertrekken. "Als het aan mij lag, zouden we blijven", zegt hij.
Isa vluchtte tien jaar geleden voor het geweld toen het Afghaanse leger met steun van NAVO-troepen tegen de Taliban vocht. Nu de Taliban aan de macht zijn, vreest Isa het geweld niet meer. Wel maakt hij zich veel zorgen om de toekomst van zijn kinderen. "Twee dochters en twee zoons gaan hier naar school. Als we nu terug naar Afghanistan gaan, is het leven van mijn kinderen verpest."
Voor meisjes en vrouwen is onder de Taliban geen middelbaar en hoger onderwijs, en vrouwen zijn van de meeste banen uitgesloten. Maar ook voor zijn zoons ziet Isa, die in Quetta nachtdiensten draait als bewaker, geen toekomst. "Hier kan ik nog wel werk vinden. Maar daar zal ik ook als dagloner niets kunnen krijgen. Er is niets. In de stad wonen is te duur. Wat moet ik daar met mijn kinderen beginnen?"
Nepdocumenten in detentiekamp
Begin oktober kondigde Pakistan aan dat alle Afghanen zonder geldige papieren voor 1 november moesten vertrekken. Mensen die vrijwillig zijn vertrokken, mochten spullen en een geldbedrag meenemen. Anderen lopen sinds 2 november het risico gearresteerd te worden en met lege handen de grens over te worden gezet.
Vlak buiten de stad Quetta ligt een detentiekamp. Journalist Hazif Ullah Sherani en cameraman Gul Zada bezochten het kamp namens de NOS en kregen kort toegang, terwijl er zo'n 200 mensen werden vastgehouden. Onder hen ook veel Afghanen die een geldig verblijfsdocument lieten zien, zoals een registratiedocument van de VN of een Afghaanse burgerkaart. Deze werden ter plekke digitaal gecheckt. "De realiteit is dat veel mensen nepdocumenten hebben laten maken, criminelen verdienen hieraan", verklaart Jan Achakzai, de interim-minister van Informatie van de provincie Balochistan.
Veel anderen hebben nooit verblijfspapieren gehad. Mohammad Ullah, bijvoorbeeld, die na veertig jaar uit Pakistan moet vertrekken. Hij zat bij de eerste generatie vluchtelingen, die voor het geweld na de Sovjetinvasie van 1979 vluchtte. Destijds vluchtten vijf miljoen Afghanen naar buurlanden Pakistan en Iran. "Zo zwaar als vandaag hebben we het in veertig jaar niet gehad", zegt hij vanuit het arrestatiebusje dat hem naar de grens brengt.
Ook Sher Khan en zijn vrouw, dochters en schoondochter worden gedeporteerd. Zij vluchtten twee jaar geleden, na de machtsovername door de Taliban. Waarom ze vluchtten wil hij niet zeggen, nu hij na aankomst door de Taliban geregistreerd zal worden. "We hebben destijds al onze spullen verkocht om in Pakistan opnieuw te beginnen. Dus we hebben daar geen huis en geen geld."
Honderdduizenden vluchtelingen
Zo'n 600.000 Afghanen vluchtten na de machtsovername door de Taliban naar Pakistan. Geen van hen kreeg geldige verblijfspapieren en van de meesten is het visum verlopen. De mensen die nu terugkeren en gedeporteerd worden zijn voornamelijk arm en lager opgeleid. Zo'n 25.000 Afghanen die in Pakistan op een visum voor de VS wachten, onder hen mensenrechtenactivisten en journalisten, worden volgens de autoriteiten niet gedeporteerd.
Bij het westelijke grensplaatsje Chaman, 2,5 uur rijden van Quetta, staat elke dag een lange rij vrachtwagens vol gezinnen en hun spullen te wachten om over te steken. Er is een tentenkamp opgezet, waar mensen kunnen logeren tot ze kunnen oversteken. Diegenen die worden gedeporteerd moeten eerst geregistreerd worden. Ook worden er medische checks gedaan.
Over en weer
Wie eenmaal terug in Afghanistan is, kan niet meer zomaar terugkomen. Sinds 1 november moeten alle Afghanen die naar Pakistan willen een paspoort en visum hebben. Tot dan toe was het mogelijk om met een lokale identiteitskaart over en weer te gaan en dit was heel gebruikelijk voor handel en kort familiebezoek.
Nu er dagelijks duizenden mensen binnenkomen, zowel bij Chaman als de noordelijke Torkham-grens, worstelen de Taliban met de opvang. Hulporganisaties rapporteren een gebrek aan voedsel, water, sanitaire voorzieningen, tenten en dekens.
Ook Mohammad Isa weet dat dit hem en zijn gezin te wachten staat. "Ik heb geen huis en zal in een tent moeten wonen. In een vluchtelingenkamp is geen school. Het leven zal er ellendig zijn, in de koude winter."
