Iraanse president Raisi bij spoedberaad Arabische Liga over Gaza

• 

  Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

De Saudische kroonprins Mohammed Bin Salman en de Iraanse president Ibrahim Raisi schudden elkaar hartelijk de hand. Vandaag arriveerde Raisi in de Saudische hoofdstad Riyad voor een spoedberaad van de Arabische Liga over de situatie in Gaza. De banden tussen deze twee regionale grootmachten zijn de laatste tijd verbeterd, dit is het eerste bezoek van een Iraanse president aan Saudi-Arabië in jaren.

"Het is nu geen tijd voor woorden maar voor daden", zei Raisi voor vertrek op het vliegveld van Teheran. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian is ook meegereisd. Eind deze week noemde hij het uitbreiden van de oorlog "onvermijdelijk".

Geloofwaardigheid behouden

"Stoere taal", zegt Kim Ghattas in Beiroet, auteur van het boek Zwarte Golf over de rivaliteit van Saudi-Arabië en Iran. "Ze moeten hun geloofwaardigheid behouden. Ze zeggen: pas maar op, anders zal de regio exploderen. Morgen, overmorgen of een andere keer."

Net als veel andere analisten in de regio verwacht Ghattas niet dat Iran werkelijk uit is op een volledige escalatie. "Ik denk dat de Iraniërs zich behoorlijk zorgen maken over de mogelijkheid van een regionale escalatie en over het feit dat zijzelf dan het doelwit zullen zijn van Amerika of Israël. Voor mij klinkt het niet alsof ze zo'n escalatie willen, integendeel, ze zijn op zoek naar een uitweg. Op dit moment zien we de grootste Amerikaanse militaire opbouw in de regio in jaren."

Iran en Saudi-Arabië staan heel verschillend in deze oorlog. Iran steunt Hamas en noemde 7 oktober een "legitieme verdediging tegen het misdadige en onrechtmatige regime" van Israël. Saudi-Arabië heeft niks met Hamas; hun contacten met de Palestijnen verlopen via de Palestijnse Autoriteit. Bovendien was Saudi-Arabië, met Amerikaanse bemiddeling, juist op weg toenadering te zoeken tot Israël en mogelijk een akkoord te ondertekenen - zoals de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein dat eerder ook deden met de Abraham-akkoorden.

De toenadering van Saudi-Arabië tot Israël zou een grote verschuiving in de regio betekenen en wordt zelfs genoemd als een van de achterliggende drijfveren van de terreuraanval op 7 oktober. Voor nu zijn die onderhandelingen niet opgeschort maar staan ze op een zeer laag pitje.

Terwijl het Iraanse regime al sinds de Islamitische revolutie van 1979 "Dood aan Amerika en dood aan Israël" roept, is de stijl die Saudi-Arabië tegenwoordig wil uitstralen juist die van modernisatie, diplomatie en regionale stabiliteit. Escalatie is dan ook het laatste waar Saudi-Arabië op zit te wachten.

Gezamenlijk belang

Het bezoek van president Raisi is volgens Ghattas om verschillende redenen relevant. "Een daarvan is dat het laat zien dat zowel de Saudi's als de Iraniërs erop gebrand zijn om de verbeterde onderlinge relatie goed te houden. In deze zeer delicate fase in de regio is het voor allebei belangrijk. De Saudi's hebben het gevoel dat dat een verstandige benadering is omdat de oplopende spanning uiteindelijk ook voor hen gevaarlijk kan zijn. Het is dus beter om met de Iraniërs te blijven praten."

"En ook de Iraniërs vinden het belangrijk om die kanalen open te houden, omdat ze beseffen dat de regio dichtbij een totale confrontatie is waarbij zij een doelwit van Israël en Amerika zullen zijn. In de jaren 80 vochten ze een oorlog uit met Irak, zoiets willen ze niet nog een keer. Ze vechten nu via hun proxies zoals Hezbollah in Libanon, de Houthi's in Jemen en Hashd al Shaabi in Irak."

Saudi-Arabië en Iran verbraken de betrekkingen in 2016. In de moslimwereld werpt Riyad zich op als leider van de soennieten, Teheran van de sjiieten. De spanningen tussen de twee regionale grootmachten zijn al jaren een obstakel voor regionale stabiliteit en in bijvoorbeeld de oorlog in Jemen en Syrië staan de twee landen lijnrecht tegenover elkaar. Na jarenlange rivaliteit, kwam er met behulp van Chinese bemiddeling, eerder dit jaar plotseling toenadering. Het bezoek van Raisi vandaag wordt gezien als een volgende stap.

Rol Saudi-Arabië

"Er is een toenemend besef dat elke echte langetermijnoplossing voor het Palestijns-Israëlische conflict een gesprek met Iran zal vereisen", zegt Ghattas. "Niet alleen over wat het wil, maar vooral ook over wat het bereid is op te geven. Ik denk dat Saudi-Arabië veel invloed zal hebben op de fase na de Gaza-oorlog. En dan gaat het niet alleen over invloed om te proberen een Palestijnse staat te leveren, maar ook over hun invloed op de Iraniërs. De Iraanse prioriteit is de stabiliteit van hun regime. Maar wat zijn ze bereid in te leveren?"