Juristen: borstreconstructies niet standaard vergoeden is discriminatie

• Merel Stikkelorum

  Redacteur Binnenland

Er is sprake van discriminatie omdat alleen bij borstkanker vervolgoperaties na een eerste reconstructie niet standaard worden vergoed. Dat zeggen juridische experts tegen de NOS. Ze vinden dat demissionair minister Kuipers er opnieuw naar moet kijken.

Volgens Martin Buijsen, hoogleraar gezondheidsrecht en hoofd van de afdeling gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, worden patiënten met borstkanker ongelijk behandeld ten opzichte van andere kankerpatiënten. "Dat kan gerechtvaardigd zijn, als er goede redenen voor zijn die worden toegelicht. Nu dat niet zo is, ben ik van mening dat er gediscrimineerd wordt", zegt hij. "Ik vind dat deze vrouwen geholpen moeten worden."

Vandaag overleggen de zorgverzekeraars voor de derde keer met de Nederlandse Vereniging voor Plastisch Chirurgen (NVPC), naar aanleiding van eerdere berichtgeving van de NOS over het verschil in vergoeding tussen kankerpatiënten. Zorgverzekeraars Nederland en het ministerie van VWS willen niet reageren vanwege de lopende gesprekken.

Met kleding te bedekken

Borstkanker is de meest voorkomende kanker in Nederland. Een op de zeven vrouwen krijgt ermee te maken. Ongeveer een derde van de borstkankerpatiënten ondergaat een amputatie van een of beide borsten. Daarnaast zijn er vrouwen met een genetische aanleg die ervoor kiezen om preventief hun borsten te amputeren. Per jaar kiezen zo'n 5000 tot 5500 vrouwen voor een borstreconstructie met siliconenimplantaten of lichaamseigen weefsel. Na jarenlang gesteggel worden deze operaties sinds enige tijd standaard vergoed.

Maar voor vervolgoperaties vanwege bijvoorbeeld pijnklachten, draaiende protheses of een opvallende contourafwijking of deuk, geldt dit niet. De plastisch chirurg moet hierbij vooraf een aanvraag doen bij de zorgverzekeraar, meestal met foto's van de borsten. Aan de hand van gedetailleerde criteria bepaalt de verzekeraar of een operatie wordt vergoed.

Zo wordt onderscheid gemaakt op welke plek in het borstgebied een deuk zit. Wanneer het met kleding te bedekken is ('niet-functioneel gebied'), moet die ten minste een diameter van 5 centimeter en diepte van 2 centimeter hebben. Binnen het decolleté ('functioneel gebied') volstaat een diameter en diepte van 2 centimeter.

Bij geen enkel ander type kanker zijn dergelijke criteria geformuleerd. Daar is het de plastisch chirurg zelf die beoordeelt of een vervolgoperatie nodig is.

Volgens hoogleraar Buijsen is dit een geldkwestie. Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker, waarbij ook de meeste reconstructieoperaties nodig zijn. "Gegeven de aantallen heeft men het hier nodig gevonden om dat nader te normeren", aldus Buijsen. "Dat noemen we impliciete rantsoenering van zorg; ergens worden op een niet-transparante manier keuzes gemaakt. We weten niet waarom ze zo gemaakt zijn, maar ze zijn wel gemaakt."

Het is gissen waarom een vervolgoperatie minder snel wordt vergoed als bijvoorbeeld een deuk aan de buitenkant van de borst zit in plaats van in het decolleté, en waarom die deuk bepaalde afmetingen moet hebben, zegt Buijsen. "Hier zijn regels opgesteld die niet gemotiveerd zijn. Vrouwen vissen achter het net als deuken niet diep genoeg zijn en in het verkeerde gebied liggen."

Geen rechtvaardiging

Volgens Theo Hooghiemstra, expert gegevensbeschermings- en gezondheidsrecht, zijn er geen dwingende juridische of ethische gronden om reconstructies na borstkanker anders te behandelen. Hij haalt het eerste artikel van de Grondwet aan, dat discriminatie verbiedt en gelijke behandeling gebiedt.

"Hoe kan het dat je in alle andere gevallen van een vervolgreconstructie wel vertrouwt op het medisch oordeel, en bij borstreconstructies van vrouwen niet? Dat is discriminatie, niet alleen van vrouwen maar ook in het algemeen."

Vanuit het oogpunt van de gegevensbescherming vindt Hooghiemstra het onjuist dat de zorgverzekeraars foto's vragen van de borsten ter beoordeling. "Wie zijn zij dat zij het met een foto afkunnen, terwijl artsen zeggen dat je lang niet altijd op een foto kan zien of een operatie nodig is." Daarbij is het ethisch gezien niet te rechtvaardigen dat je mensen zo onevenredig belast, zegt Hooghiemstra. "Zij moeten die foto's laten maken en kunnen niet controleren wie de foto's heeft gezien."

Niet opknippen

Corrette Ploem, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, benadrukt dat een reconstructietraject gezien moet worden als één geheel. "Het is heel gek om daar stukjes vanaf te knippen en het niet als één behandeling te vergoeden."

De verantwoordelijkheid of een vervolgoperatie nodig is moet bij de plastisch chirurg liggen en niet bij de verzekeraar, zegt ze. "Waarom moet die beoordeling verplaatst worden naar de zorgverzekeraars? Daar zitten geen plastisch chirurgen die er het meeste verstand van hebben."

Ploem ziet geen reden voor de uitzonderingssituatie bij borstreconstructies. "Als er een rechtvaardiging is, zou die duidelijk gemaakt moeten worden. Ik kan er geen verzinnen."

Heleen is een van de vrouwen die een vervolgoperatie niet vergoed kregen. Ze heeft iedere dag pijn, vertelde ze deze zomer. Inmiddels heeft zij van haar verzekeraar vernomen dat ze haar operatie toch vergoed krijgt.