Goede doelen krijgen minder geld van loterijen
Charlotte Klein
redacteur Economie
De twee grootste Nederlandse goededoelenloterijen, de Postcode Loterij en de Vriendenloterij, geven de laatste jaren een kleiner deel van hun opbrengst aan goede doelen. Sinds 2020 gaat het om meer dan 100 miljoen euro die goede doelen zijn misgelopen.
Volgens de wet doen de loterijen niets verkeerd: in 2020 werd het percentage dat loterijen verplicht moeten afstaan aan goede doelen verlaagd van 50 naar 40 procent, mede op verzoek van de bedrijven zelf. Die wezen erop dat overheidsloterijen zoals de Staatsloterij een veel lager percentage moeten afstaan: minder dan 20 procent.
Eerder beloofden loterijen dat de opbrengst voor goede doelen minimaal op peil zou blijven. In een reactie wijzen ze er nu op dat de vaste donaties aan goede doelen onveranderd of hoger zijn, terwijl er minder jaarlijkse extraatjes worden uitgekeerd. Met andere woorden: de meerjarige plannen van de goede doelen kunnen gewoon doorgaan.
Meer omzet, minder afdracht
De loterijbedrijven zeiden eerder dat door de verlaging van de verplichte afdracht op termijn juist meer geld naar goede doelen zou gaan. Met meer geld in de pot, zo was de gedachte, willen meer mensen een lot kopen. En komt er onderaan de streep minstens evenveel geld binnen bij de goede doelen.
In de praktijk is dat nog niet te merken. De loterijen, met miljoenen deelnemers, hebben ieder jaar een hogere omzet, maar de afdracht is in 2020 en 2021 gedaald. Afgelopen jaar was er een lichte stijging, maar nog altijd gaat er minder geld naar goede doelen dan in 2019.
Jaarlijks geven de loterijen ruim 470 miljoen euro aan goede doelen.
Vergeleken met 2019 - voor de wetswijziging - gaven loterijen over de afgelopen drie jaar 140 miljoen euro minder aan goede doelen.
Als je het oude percentage van 50 procent toepast op de verkochte lootjes van de afgelopen jaren zijn goede doelen zelfs 232 miljoen misgelopen in drie jaar tijd.
Droomfonds
Het zijn dus de eenmalige giften waarin is gesneden, zoals bijvoorbeeld het Droomfonds, dat de Postcode Loterij jaarlijks uitreikt. In 2019 kregen de gekozen goede doelen uit dat fonds nog bijna 17 miljoen euro. Vorig jaar was dat 12 miljoen.
Het Goede Doelen Platform, dat namens de goede doelen meepraat over kansspelbeleid, zegt dat de daling in giften was voorzien en rekent erop dat de komende jaren de afdracht stijgt.
Het percentage dat wordt afgestaan aan goede doelen werd al een keer eerder verlaagd. In 2004 ging het van 60 naar 50 procent, en in 2020 dus van 50 naar 40.
Volgens de loterijen is dat om te zorgen voor hoger prijzengeld, waardoor meer mensen geneigd zijn een lot te kopen. Het blijkt inderdaad psychologisch zo te werken dat mensen bij een hogere pot eerder geneigd zijn een lot te kopen, weet hoogleraar sport en recht Marjan Olfers, die onderzoek doet naar de kansspelsector. Maar dat is volgens haar niet de enige reden dat dit is doorgevoerd: "De goklobby is verschrikkelijk sterk, vooral die van de Postcode Loterij. Die kan schermen met het geld dat loterijen ophalen voor goede doelen, en niemand is natuurlijk tegen goede doelen."
Dat goede doelen afhankelijk zijn van loterijen maakt kritisch onderzoek lastig, zegt Olfers. Als overheid of onderzoeker heb je "nooit alleen te maken met de loterijen, maar ook met hun achterban: de goede doelen. En die achterban steunt natuurlijk de loterij, want die zijn afhankelijk van hun donaties."
De goededoelenloterijen zijn sinds de aanpassing van de wet meer geld kwijt aan kosten, jaarlijks bijna 30 miljoen meer. Volgens de loterijen zitten die extra kosten hem in "zichtbaarheid en innovatie vanwege de opening van de online gokmarkt".
