Wat kan de politiek doen om de migratie te beperken?

Een 'richtgetal' van netto 50.000 migranten per jaar, voor studie-, kennis- en asielmigranten samen. Dat staat in het verkiezingsprogramma van Pieter Omtzigts partij, Nieuw Sociaal Contract (NSC), dat deze week gepresenteerd werd.

Omtzigt maakt zich zorgen over de druk op de woningmarkt en wil daarom migratie in brede zin aan banden leggen. BBB meldde eerder al dat de partij het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt wil beperken tot 15.000 per jaar. Wat is er mogelijk?

Arbeidsmigratie

Vorig jaar verhuisden er bijna 130.000 mensen van binnen de EU naar Nederland, om te werken, wonen of voor gezinshereniging. Het gaat daarbij om onder meer Polen (27.749), Duitsers (17.495) en Roemenen (12.983).

Vanwege het vrije verkeer van goederen en diensten binnen de Europese Unie mogen zij zonder vergunning in Nederland wonen en werken. Hun komst kan om die reden ook niet worden tegengehouden.

Daarnaast kwamen er vorig jaar zo'n 26.000 hoger opgeleide kennismigranten van buiten de EU naar Nederland. Een quotum voor deze groep zou wel mogelijk zijn, denkt hoogleraar migratierecht Tesseltje de Lange (Radboud Universiteit).

"Arbeidsmigranten, mits ze van buiten de EU komen en niet al in de EU wonen, vormen de enige groep migranten die je formeel mag inperken," legt ze uit. "Dat kan in theorie. Vaak zie je dat zo'n quotum voor een jaar wordt vastgesteld op basis van de behoefte van grote bedrijven als ASML en Philips. Als hun behoefte groter wordt, dan wordt dit aantal vaak wel weer bijgesteld."

Studiemigratie

Het aantal internationale studenten is de afgelopen 20 jaar verviervoudigd. Vorig jaar stonden er uit 168 landen 115.068 internationale studenten ingeschreven bij Nederlandse onderwijsinstellingen, waarvan ongeveer een kwart (27,7 procent) van buiten de EU kwam.

Formeel mag je de vrijheid van studenten en onderzoekers uit de Europese Unie om te werken en wonen waar ze willen niet beperken. "Maar je kan er wel voor kiezen om minder onderwijs in het Engels aan te bieden," beaamt De Lange. "Dat heeft praktisch eenzelfde effect."

Voor sommige opleidingen of studierichtingen is het wel een meerwaarde als er onderwijs in het Engels wordt gegeven, omdat interactie tussen internationale studenten leidt tot culturele uitwisseling, en dat bevordert innovatie, volgens De Lange.

"Dat heb je ook nodig als land, om mee te kunnen doen in de internationale academische wereld." Voor sommige opleidingen zou je het onderwijs alleen in het Nederlands kunnen aanbieden. "Misschien zijn er dan ook effectievere methodes waarnaar je kan grijpen als je het aantal internationale studenten wil beperken, zoals een numerus fixus voor Engelstalige studenten."

Asielmigratie

Asielmigratie maakte de afgelopen tien jaar zo'n 12 procent uit van de totale migratiestroom naar Nederland. Afgelopen jaar ging het om zo'n 36.000 eerste asielaanvragen.

Lijsttrekker Van der Plas van BBB stelt voor om het maximale aantal asielaanvragen te beperken tot 15.000 en de aanvragen daarboven "af te kopen" met een bedrag van 20.000 euro. Dat bedrag komt uit het nieuwe Europese migratieakkoord van afgelopen juni.

Over deze opvolger van de zogenoemde Dublinverordening, de wet die regelt waar in Europa mensen asiel moeten aanvragen, wordt nu nog verder onderhandeld door de Europese Raad en het Europees Parlement.

De nieuwe wet wordt op zijn vroegst in april in stemming gebracht, legt Groen Links-Europarlementariër en hoogleraar migratierecht Tineke Strik uit. "De wet voorziet in een solidariteitsmechanisme. Het betekent dat de Europese Commissie jaarlijks een verdeelsleutel vaststelt. Als de zuidelijke landen meer asielzoekers ontvangen dan ze aankunnen, dan moeten de andere landen in Europa een deel daarvan overnemen, of kiezen voor een andere vorm van solidariteit, zoals het sturen van ambtenaren of het betalen van geld."

Verdeelsleutel

Het aantal asielzoekers in Europa hangt in de eerste plaats af van de oorlogen en onderdrukking in de rest van de wereld. De verdeelsleutel wordt door de Europese Commissie vastgesteld op basis van het totale aantal asielaanvragen in Europa, het aantal inwoners per land en het bruto nationaal product. Zo wordt bepaald hoeveel asielzoekers EU-landen moeten overnemen van de zuidelijke lidstaten.

Kan Nederland eenzijdig stoppen met asielmigratie boven de 15.000? "Nee," zegt Strik beslist. Als te weinig landen kiezen voor het opnemen van asielzoekers, zullen landen alsnog een verplichting opgelegd krijgen om meer asielzoekers over te nemen van de Europese Commissie.

Bovendien is de verdeelsleutel gericht op het aantal mensen dat de noordelijke landen van de zuidelijke landen moeten overnemen. "Maar dat is niet het totale aantal asielzoekers dat Nederland binnenkomt. Er zullen altijd mensen via andere routes binnenkomen. Dan heb je als land altijd de verplichting om iemands asielaanvraag in behandeling te nemen, of iemand terug te sturen naar het land waar diegene asiel had moeten aanvragen."