Ramp met megadam zet Indiase energietransitie onder druk

• Devi Boerema

  redacteur Buitenland

De doorbraak van de Teesta III-dam in het noordoosten van India begin deze maand eiste tientallen levens en nog steeds worden er mensen vermist. Dit soort rampen wekt bij steeds meer inwoners twijfels over waterkrachtcentrales, die een grote rol spelen in de klimaatambities van India. Experts denken dat het zaak is om in te zetten op andere vormen van 'schone energie'.

"Ik denk dat de ontwikkeling van nieuwe projecten door deze ramp op een achterstand is gezet met ten minste tien jaar", zegt Anand Sankar. Hij werkt als een onafhankelijk onderzoeker van waterkrachtprojecten in het noorden van India.

Ambitieuze doelen

India is in principe goed op weg om de eigen klimaatdoelen te halen. In 2030 moet 50 procent van de energiemix bestaan uit groene energie en volgens cijfers van het ministerie van Energie is dat nu, met nog ruim zes jaar te gaan, 41 procent.

Een van premier Modi's belangrijkste beloftes in 2015 was dat elk Indiaas dorp binnen een paar jaar elektriciteit moest hebben. Voor een groot deel is het gelukt om de infrastructuur daarvoor aan te leggen, maar betrouwbare elektriciteitsvoorziening blijft een uitdaging. Meer dan de helft van de stroom in India komt uit kolencentrales, wat India een van de landen maakt met de hoogste uitstoot van broeikasgassen. De overheid wil die uitstoot naar nul terugbrengen in 2070 en daarvoor zijn meer groene energiebronnen nodig.

Voor dat doel zijn waterkrachtcentrales geliefd, zegt Anand Sankar, omdat ze snel leveren. "Het kan op zeer korte termijn een dip in de energielevering opvangen." Hoofdstad New Delhi is bijvoorbeeld voor een belangrijk deel afhankelijk van energie uit waterkrachtcentrales. Bij extreem warme zomerdagen kan de verwachte piek in energiegebruik, onder meer door airco's, snel worden opgevangen. Wat betreft wind- en zonne-energie lukt het India nog niet om overproductie op te slaan voor later gebruik. Bij waterkrachtcentrales zijn de dure batterijen niet nodig, doordat de dam functioneert als een opslag.

Tsunami in de bergen

Maar er zijn ook minpunten aan de waterkrachtcentrales. Dat kwam aan het licht door onder meer klimaatverandering en een falende regulering van bouwvoorschriften.

In de vroege ochtend van woensdag 4 oktober ging het mis. Een gletsjermeer in het noorden van Sikkim brak door. Het water dat daarbij vrijkwam vormde een soort tsunami die zich met krachtige vaart door de bergrivieren naar beneden werkte. Het kwam terecht in het reservoir van de Teesta III-dam, het grootste en meest prestigieuze project in de deelstaat. De dam bleek niet te zijn gebouwd op deze hoeveelheid water.

Er waren al langer waarschuwingssignalen dat de dam niet sterk genoeg was, zegt Anand Sankar. Hij wijt het feit dat de dam de kracht van de watermassa niet aankon aan de snelle en goedkope bouw.

Bovendien werden er voorafgaand aan de bouw al fouten gemaakt, blijkt nu. Zo werd nooit grondig onderzoek gedaan naar het rivierensysteem rond de Brahmapoetra, een van India's hoofdrivieren waarvan de uitlopers in Sikkim uitkomen op de Teesta III-dam. "Het gaat om een project van 1,6 miljard dollar en er is geen enkele informatie beschikbaar over uitgevoerde controles", zegt Anand Sankar.

Windenergie

Volgens Sankar zijn verzekeringsmaatschappijen door deze en andere rampen in het verleden voorzichtiger geworden. Ze vragen nu torenhoge bedragen voor het dekken van dit soort grote projecten.

Ook Binit Das van het Centre for Science en Environment in New Delhi ziet dat de bouw van megadammen afneemt. "Het ecosysteem van de Himalaya is kwetsbaar en de bouw van dit soort projecten brengt eigenlijk altijd schade toe."

Om de klimaatdoelen te halen denkt Das dat de Indiase regering nu moet inzetten op de verdere ontwikkeling van windenergie en elektriciteit opgewekt uit biomassa. "Elektriciteit opgewekt uit water blijft belangrijk voor het stroomnetwerk van India, maar niet tegen elke prijs", zegt Das.