Australisch referendum over inheemse bevolking stevent af op nederlaag

• 

  Meike Wijers

  correspondent Australië

In Australië staat dit weekend in het teken van het eerste referendum in meer dan twintig jaar. Zaterdag wordt gestemd over een voorgestelde grondwetswijziging om de Aboriginal en Straat Torres-bevolking te erkennen als de oorspronkelijke bewoners van het land. Al maanden voeren voor- en tegenstanders een felle campagne.

Met het referendum lost premier Anthony Albanese (Labor-partij) een verkiezingsbelofte in. Toen hij de verkiezingen won in mei 2022, beloofde hij tijdens zijn eerste termijn een referendum te houden om een rol voor de inheemse bevolking te verankeren in de grondwet.

Het is een risico voor de premier die bij zijn aantreden enorm populair was. Volgens de laatste peilingen gaat zo'n 56 procent van de bevolking tegen het voorstel stemmen.

Daarom hebben voorstanders de afgelopen weken alles uit de kast getrokken. De hit You're the Voice van John Farnham uit de jaren 80 is het lijflied voor de ja-campagne:

Voor de ja-campagne zijn ruim 30.000 vrijwilligers op de been. Karla Dunbar offert haar weekenden er voor op. "Veel mensen zijn bang voor zo'n grote verandering en snappen niet goed wat zo'n grondwetswijziging inhoudt. Daarom wil ik met hen in gesprek, zodat ze goed geïnformeerd een beslissing nemen."

Aan het strand in het noorden van Sydney verzamelen de vrijwilligers zich om in duo's langs de deuren te gaan. Jon Stephens is voor het eerst betrokken bij een politieke campagne. "Ik ben me al heel lang bewust van de achtergestelde positie die de inheemse bevolking heeft in dit land. Ik wil bijdragen aan een verandering, een onderdeel zijn van de beweging die ons land gelijkwaardiger maakt", zegt hij.

Ongelijkheid

De kloof tussen de inheemse bevolking en andere Australiërs is enorm. Op allerlei vlakken, zoals gezondheid, onderwijs, werk en inkomen, doet deze groep het slechter. Inheemse Australiërs leven gemiddeld negen jaar korter, zelfmoord komt meer dan twee keer zo vaak voor en de groep is oververtegenwoordigd in gevangenissen.

Die ongelijkheid vindt zijn oorsprong in het koloniale verleden, zegt activist Thomas Mayo. Hij is een prominent leider van de ja-campagne. "Met de kolonisatie van ons land zijn we uitgemoord, gedwongen te assimileren en kinderen zijn weggehaald bij hun ouders."

'De Stem'

In het referendum stemmen de Australiërs ook over de komst van een parlementaire adviescommissie om de inheemse bevolking een stem te geven, maar hoe die er precies uit zou moeten zien, is onduidelijk. Wel staat vast dat de commissie geen stem- of vetorecht heeft.

Omdat 'de Stem' wordt verankerd in de grondwet, kan de commissie niet wegbezuinigd worden door toekomstige regeringen. "Als dit voorstel aangenomen wordt, kan het parlement over de details besluiten. Zo hoort dat in een democratie", zegt Mayo.

Maar het gebrek aan details is koren op de molen voor tegenstanders. "Als je niet weet wat 'de Stem' inhoudt, stem dan tegen", is een veelgebruikte campagneleus van de oppositiepartijen. Er wordt gewaarschuwd voor de macht die de adviescommissie zou krijgen. Ook stelt de oppositie dat het juist zorgt voor meer ongelijkheid in de samenleving, omdat één groep een speciale behandeling krijgt.

"We weten niet wat die 'Stem' precies inhoudt, en wat de commissie gaat doen", zegt Teddy. De 24-jarige bouwvakker heeft daarom besloten om 'nee' te stemmen. "Deze groep zomaar zoveel macht geven, lijkt me geen goed idee."

Misinformatie

De verspreiding van misinformatie draagt verder bij aan onduidelijkheid bij kiezers. Vooral op sociale media wordt angst gezaaid over de mogelijke macht van de adviescommissie. Die zou eigendommen of land kunnen vorderen, of lukraak huur gaan innen aan mensen die op voormalig inheems grondgebied wonen.

Bewuste leugens, stelt Kurt Sengul, docent aan de Universiteit van Sydney tegen The New York Times. Hij heeft zich gespecialiseerd op het gebied van extreemrechtse populistische bewegingen in Australië. "Tijdens deze campagne zijn leugens en complottheorieën mainstream geworden in Australië", zegt hij. "Het is de eerste desinformatiecampagne in Trump-stijl. Dat is geen goed teken voor de democratie."

Voorlopige peilingen wijzen op een nederlaag voor het voorstel. Zo'n drie miljoen Australiërs hebben al vervroegd hun stem uitgebracht. Zaterdag is de verkiezingsdag. Een uitslag wordt op zijn vroegst zaterdagavond verwacht.