Opvang Oekraïners overvol, oproep tot meer plekken en minder leefgeld
De opvang voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland heeft zijn grens bereikt. In de centrale opvang in de Jaarbeurs sliepen afgelopen nacht bijna twee keer zoveel mensen als waar er plek voor is. Wouter Kolff, voorzitter van het Veiligheidsberaad, pleit voor een versobering van de leefgeldregeling voor Oekraïners. "We lopen tegen grenzen aan en het einde van de oorlog is niet in zicht."
De Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma schrijft in een brief aan de gemeenteraad dat als er geen nieuwe opvangplaatsen voor langduriger verblijf beschikbaar komen, sluiting dreigt.
De zogeheten 'Oekraïne HUB' in de Jaarbeurs is een van de twee centrale opvanglocaties voor nieuwe vluchtelingen; de ander zit in Amsterdam. Oekraïense ontheemden die ons land binnenkomen en in Utrecht aankomen, kunnen hier in eerste instantie terecht. Vanuit daar is het de bedoeling dat ze naar andere gemeentelijke opvanglocaties doorstromen. Op 1 oktober sliepen er 186 mensen in de Jaarbeurs voor overnachting, terwijl er plaats is voor 100.
Normaal duurt het een dag voordat mensen kunnen doorverhuizen naar een gemeentelijke opvang, maar nu wordt "het plaatsen steeds lastiger", zegt Dijksma. "Al maanden is de bezetting in Nederland hoog en is het nodig dat overal in Nederland naar nieuwe locaties wordt gezocht. Inmiddels is 99 procent van de plekken in Nederland bezet. De doorstroomlocatie Jaarbeurs wordt steeds voller."
Dijksma roept andere Veiligheidsregio's op om meer opvangplekken te realiseren, zodat een sluiting voorkomen kan worden. Kolff, die spreekt namens de burgemeesters die de 25 Veiligheidsregio's vertegenwoordigen, steunt die oproep.
Grens bereikt
Demissionair staatssecretaris Van der Burg trok begin vorige maand al aan de bel. Na de vergadering over de opvang van Oekraïners door de Veiligheidsregio's op 8 september, gaf hij aan dat "de grens bereikt is" in de opvanglocaties en dat de centrale opvangpunten in Amsterdam en Utrecht vol zijn. De afspraak die toen werd gemaakt: er komen per direct 500 opvangplekken bij. Op 1 oktober zouden er nog eens duizend plekken bij worden geregeld.
In Nederland zijn op dit moment 98.920 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd. Opvanglocaties hebben nu 82.890 bedden, waarvan er 81.983 in gebruik zijn.
De 25 veiligheidsregio's is gevraagd om het aantal opvangplekken de komende weken uit te breiden naar 90.000, en daarna naar 97.000. Tot nu toe is dat niet gelukt, volgens een woordvoerder van het ministerie van Justitie. Er zijn sinds 8 september zo'n 1000 plekken bij gekomen, 500 minder dan de bedoeling was en het aantal van 90.000 is nog niet gehaald.
Kolff stelt dat de leefgeldregeling voor Oekraïense vluchtelingen moeten worden versoberd. Oekraïners die werken mogen worden gekort op hun leefgeld, maar verliezen niet hun recht op (gratis) opvang. Of ze ook gekort worden op hun leefgeld, is aan de gemeente die ze opvangt, volgens een woordvoerder van het ministerie van Justitie. Oekraïense vluchtelingen vallen sinds maart 2022 onder een speciale EU-regeling, daarom mogen zij in alle lidstaten verblijven en hebben ze recht op opvang, zorg, onderwijs en werk.
Oekraïners in Nederland vallen onder een ruimere regeling dan reguliere asielzoekers. Zo mogen zij meteen werken. Een Oekraïner kreeg tot voor kort ook meer leefgeld (eet- en kleedgeld) dan een asielzoeker (die eet- en zakgeld ontvangt). Per 1 oktober zijn de bedragen gelijk getrokken naar ongeveer 302 euro per maand voor een alleenstaande. Een Oekraïner die in een gastgezin verblijft heeft daarnaast recht op nog een toeslag van 80 euro.
Volgens Wouter Kolff reizen sommige Oekraïense vluchtelingen om die reden door naar Nederland. "Steeds vaker zien wij mensen in de gemeentelijke opvang die vanuit bijvoorbeeld Griekenland of Italië komen omdat zij hebben gehoord dat ze in Nederland meer geld krijgen."
Ook in de Utrechtse opvang melden zich vaker arbeidsmigranten en mensen met psychische klachten die vaak al langer in Nederland verblijven, volgens een woordvoerder van de Veiligheidsregio Utrecht. Volgens hem is dat onder meer omdat de opvang hier gratis is.
Druk op voorzieningen
Het knelt in Nederland, zegt Kolff, tevens burgemeester van Dordrecht. "Het is steeds moeilijker om opvangplekken te creëren, maar daarnaast drukt het ook op bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs in een gemeente."
"We begrijpen de urgentie en natuurlijk willen we deze mensen blijven opvangen, maar we zijn nu voorbij de crisismodus en je moet vooruitkijken," vindt Kolff.
Volgens hem zijn er manieren om de druk enigszins te verlichten. In eerste instantie moeten de derdelanders terug naar het veilige land van herkomst. "Dat zijn toch weer 3000 plekken extra. En daarnaast moeten we onze leefgeldregeling afstemmen met de rest van de Europese Unie. Het kan niet zo zijn dat vluchtelingen, om het oneerbiedig te zeggen, gaan shoppen tussen de verschillende EU-landen."
Dijksma wil niet per se dat de leefgeldregeling wordt versoberd, haar gaat het vooral om de extra plekken. "We kunnen het beleid in Nederland wel minder aantrekkelijk maken, maar daar heb ik voor de komende nacht niets aan. "
Volgens een woordvoerder van Justitie is het niveau van de voorzieningen voor Oekraïners in Nederland vergelijkbaar met de landen om ons heen.