Nederlandse films weten internationaal publiek moeilijk te bereiken

• Mike Megens

  redacteur

Een rode loper, flitsende camera's en poserende acteurs. Stadsschouwburg Utrecht staat vanavond in het teken van de Nederlandse filmprijzen: de Gouden Kalveren. Maar de glitter and glamour verhullen hoe het gesteld is met de Nederlandse speelfilm. Op het internationale podium speelt ons land slechts een bijrol, blijkt uit onderzoek.

Nederlandse filmmakers produceerden van 2010 tot 2022 in totaal 487 speelfilms. Met dat aantal torent Nederland ver boven vergelijkbare Europese landen uit. Maar het lukt geen enkele Nederlandse film om een groot internationaal publiek te bereiken.

Niet verbaasd

Het Nederlandse Filmfonds liet onderzoek doen door Olsberg SPI. Het bureau bracht de top van alle geproduceerde speelfilms in kaart en vergeleek de prestaties van Nederland met België, Zweden, Denemarken en Oostenrijk. Die landen scoren internationaal stuk voor stuk beter.

"Eerlijk gezegd was het niet een enorme verrassing, maar het is zeker een wake-up call," zegt interim-directeur Sandra den Hamer van het Nederlands Filmfonds. Het fonds voelde naar eigen zeggen al langer dat Nederland achterblijft bij andere landen."

Het onderzoeksbureau heeft wat ze noemen high excellence benchmarks ofwel 'topprestatie-eisen' vastgesteld. Hierbij wordt gekeken naar het succes bij het grote publiek en de artistieke waarde van een speelfilm; een film moet kwalitatief goed zijn én genoeg bioscoopbezoekers aantrekken.

Denemarken en België blonken uit in het maken van succesvolle films. Hoewel ze elk ruim tweehonderd films minder produceerden dan Nederland, maakten ze respectievelijk veertien en elf high excellence speelfilms. Zweden presteert met tien en Oostenrijk met vijf ook aanzienlijk beter dan Nederland.

De Nederlandse film Brimstone van regisseur Martin Koolhoven kwam met 238.000 Europese bezoekers en een nominatie voor Beste Film in Venetië wel heel dicht in de buurt. Volgens het rapport waren er nog vijftien andere Nederlandse speelfilms die een festival- of awarderkenning kregen, maar niet de bezoekersdrempel haalden.

Te veel films, te weinig focus

Een belangrijke bevinding uit het rapport is de enorme hoeveelheid films die in Nederland worden geproduceerd, in vergelijking met de andere landen. De focus moet niet op kwantiteit maar op kwaliteit liggen, aldus een van de aanbevelingen. "We moeten beter voor ons talent zorgen en meer creatieve en financiële ruimte geven aan makers om met meer aandacht aan hun film te kunnen werken", zegt Den Hamer van het Nederlands Filmfonds. "De komende jaren moeten we dan ook scherper gaan kiezen, waarbij we meer geld aan minder films gaan geven."

Regisseur Martin Koolhoven sluit zich daarbij aan. "In Nederland worden films vaak gemaakt met veel kleinere budgetten. Een deel van de oplossing is minder films maken, maar dan voor meer geld." Koolhoven vindt ook dat er te snel naar het Filmfonds wordt gekeken als belangrijkste financier. "Dan krijg je twee miljoen bij elkaar, terwijl de film die je écht wilt maken misschien het dubbele kost." Koolhoven pleit dan ook voor meer ambitie: "Kijk niet alleen maar in Nederland, maar ook over de grenzen heen."

Publiek trekken

De komende jaren wil het Nederlands Filmfonds meer aandacht besteden aan de positionering en zichtbaarheid van films. "Er is echt wel kwaliteit in Nederland, maar te veel films weten het grote publiek niet te vinden." Volgens Den Hamer moeten filmmakers al eerder in het proces bedenken voor wie ze de film maken, zodat ze de film daarna goed kunnen wegzetten.

Een voorbeeld van zo'n Nederlandse film met potentie is Sweet Dreams van regisseur Ena Sendijarević. Het was de openingsfilm van het Nederlands Filmfestival vorige week. De film maakt kans op acht Gouden Kalveren en is geselecteerd door de European Film Awards voor beste Europese film. Maar of de film ook 250.000 bezoekers gaat trekken? Volgens Den Hamer draaien dit soort films te vaak niet in de grote bioscopen of op ongunstige tijdstippen. "Daarover moeten we in gesprek. Onze films verdienen écht beter."