Onderzoek: in bijna heel Europa kampen mensen met giftige stoffen in de lucht

Bijna overal in Europa ademen mensen te veel giftige stoffen in, blijkt uit een onderzoek van The Guardian in samenwerking met deskundigen. Zo'n 98 procent van de Europeanen woont volgens de Britse krant in gebieden waar de hoeveelheid zeer schadelijke stoffen in de lucht de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) overschrijdt. Ook in Nederland liggen de waarden hoger dan in een richtlijn van de WHO staat voorgeschreven.

Het gaat om fijnstof, microscopisch kleine deeltjes die vrijkomen bij bijvoorbeeld verbranding in fabrieken, kolencentrales en auto's, maar ook in de intensieve veehouderij, legt Roel Vermeulen uit. De hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht gaf leiding aan het team van onderzoekers dat op basis van satellietdata en meetgegevens van 1400 meetstations verspreid over het hele continent gedetailleerde kaarten maakte van luchtverontreiniging in Europa.

De onderzoekers maakten een kaart waarin goed te zien is welke gebieden met de grootste impact van fijnstof kampen:

Een te hoge concentratie fijnstof brengt flinke gezondheidsrisico's met zich mee, weet Vermeulen. Het kan leiden tot allerlei longziektes, van astma tot longkanker, en hart- en vaatziekten. Sommige deeltjes kunnen in de bloedbaan terechtkomen en zo organen aantasten. Zo'n 200.000 tot 400.000 doden in Europa zijn volgens experts (mede) te wijten aan fijnstof.

"De marge is groot omdat er een onzekerheid in zit. Het is moeilijk om aan te tonen hoe groot de rol van fijnstof precies is bij gezondheidsschade, maar het is zeker een van de belangrijkste factoren in het milieu met effect op de gezondheid."

Dat is natuurlijk niet nieuw. De risico's van fijnstof zijn al decennia bekend en de concentraties worden ook al heel lang gemeten. Wat in dit onderzoek nieuw is, zegt Vermeulen, is dat heel goed in kaart is gebracht wat het effect van fijnstof is. "Bij dit onderzoek is rekening gehouden met waar de meeste mensen wonen. De impact van vervuiling in een stad is veel groter dan in een dunbevolkte streek. Deze kaart laat die feitelijke impact veel beter zien."

In Polen is een groot gebied bijna zwartgekleurd door de hoge concentraties fijnstof. Ook Noord-Italië en Noord-Macedonië springen eruit. "Gebieden met veel industrie", aldus Vermeulen.

Wel is de concentratie fijnstof op de meeste plaatsen in Europa al veel lager dan een paar decennia geleden. "Het gaat langzaam de goede kant op", beaamt Vermeulen. "De eerste stappen zijn gezet, maar de eerste stappen zijn ook het makkelijkst. Het is bijvoorbeeld relatief eenvoudig om vervuilende dieselauto's te verbieden. Maar om andere voertuigen die nog op een fossiele brandstof rijden uit de stad te houden, dat is een veel grotere opgave. En soortgelijke problemen zie je ook bij de industrie en in de landbouw."

Het Europees Parlement heeft wel regelgeving aangenomen om ervoor te zorgen dat de luchtkwaliteit de komende tien jaar verbetert, maar voor Vermeulen gaat dat niet snel genoeg. "Het zou goed zijn om in hoger tempo van de fossiele brandstoffen af te komen. Daarmee ga je ook klimaatverandering tegen, dus daar zijn koppelingskansen. Regelgeving is natuurlijk alleen effectief als we het ook handhaven. Het is daarom belangrijk om ook een goed systeem van handhaving op te zetten, zodat de luchtkwaliteit overal op een acceptabel niveau komt."