Maanden zonder salaris: 'Steeds meer verlaten zeelieden vast op schepen'

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Maanden aaneen rondvaren op zee in barre omstandigheden, zonder salaris en soms zelfs zonder eten en drinkwater. Het overkomt steeds meer zeelieden, zoals de bemanning van een schip uit de vloot van een Nederlands bedrijf. Dat blijkt uit een database van in de steek gelaten zeelieden van de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (ILO).

Zeelieden krijgen het predicaat 'verlaten' wanneer een scheepseigenaar minstens twee maanden fundamentele verplichtingen niet meer nakomt, zoals het uitbetalen van lonen. Afgelopen twintig jaar zaten zo'n 10.000 verlaten zeelieden vast aan boord van schepen, soms wel meer dan een jaar.

De zeevarenden kunnen vaak niet zomaar het schip af. Soms is er geen geld voor vliegtickets naar huis, of is de bemanning bang dat ze kunnen fluiten naar hun achterstallige loon als ze het schip verlaten en ze op een zwarte lijst belanden.

Honderden verlaten schepen

De International Transport Workers' Federation (ITF) is de belangrijkste reddingsboei voor verlaten zeelieden. Vrijwel alle schepen waarvan bij de VN bekend is dat de eigenaar de bemanning in de steek heeft gelaten, zijn daar in beeld. De internationale vakbondsfederatie registreerde alleen al dit jaar zo'n vijftig schepen met verlaten zeelieden.

Het aantal geregistreerde schepen met verlaten bemanning nam de afgelopen jaren toe:

"De Internationale Maritieme Organisatie maakt zich grote zorgen over de toename van verlaten schepen en hun bemanning", schreef Jan Engel de Boer dit voorjaar in een blog. Hij werkt als jurist bij de VN-organisatie en is leidinggevende bij het IMO Seafarer Crisis Action Team. Samen met andere internationale organisaties werkt hij aan strengere richtlijnen voor scheepseigenaren.

Maar landen waar veel schepen geregistreerd staan moeten dan wel meewerken. En dat is niet altijd vanzelfsprekend. Veel scheepseigenaren kiezen voor gemaksvlaggen - flags of convenience - van landen als Panama, Liberia of de Maagdeneilanden, die weinig urgentie lijken te voelen bij deze problematiek. "Ik krijg vaak geen reactie als ik de autoriteiten in die landen benader over een casus", zegt Sandra Bernal van de ITF. "Dat speelt in Palau, Liberia, Sierra Leone."

Een voorbeeld van zo'n schip dat onder de vlag van Sierra Leone vaart, is de Breadbox Harrier. Dat schip behoort tot de vloot van een Nederlands bedrijf: Breadbox Shipping uit Rotterdam.

De zeventienkoppige bemanning trok dit voorjaar aan de bel bij de vakbondfederatie ITF over de barre omstandigheden aan boord. De leefruimten op het vrachtschip zijn zwaar verouderd, salarissen worden niet betaald en voor de kust van Senegal dreigde het proviand op te raken.

Breadbox-directeur Joris Bakker zegt desgevraagd te balen van de situatie. "Wij hebben dit schip voor drie jaar gehuurd van een Turkse rederij. Ik hoor voor het eerst van deze problemen. Dit mag niet gebeuren", zegt hij.

Bakker heeft de reder gebeld en de Turkse eigenaar heeft toegegeven dat de leefomstandigheden inderdaad ondermaats waren. Die zijn inmiddels verbeterd. "Binnenkort gaat de Harrier naar een werf in Turkije om alles weer helemaal in orde te maken", zegt Bakker.

De betalingsproblemen zouden alleen spelen bij de twaalf Syrische bemanningsleden. "Het ging mis door bancaire problemen, doordat Syrië onder sancties valt." Van proviandtekort zou geen sprake zijn.

Vakbondsvrouw Bernal bevestigt dat de leefomstandigheden zijn verbeterd nadat zij aan de bel had getrokken. Het proviand is toen na twee dagen aangevuld, aldus Bernal. Ook de salarissen zijn uiteindelijk betaald, al speelden de betalingsproblemen volgens de vakbond ook bij de niet-Syrische bemanning.

"Dat verhaal over Syrië voelde als een smoesje", zegt Bernal. "Maar gelukkig reageerde de eigenaar wel op mijn mailtjes, werkte hij mee en is het uiteindelijk allemaal opgelost."

Aan boord van de Breadbox Harrier is de rust wedergekeerd. Het schip ligt op stoom naar de volgende bestemming: Kaapstad.