Zoekmachine centraal in rechtszaak tussen VS en Google over machtsmisbruik
Voor het eerst in 25 jaar gaat de Amerikaanse overheid in de rechtszaal proberen de monopoliepositie van een techgigant aan te pakken. Destijds waren de pijlen gericht op Microsoft. Nu is het Google, dat dit jaar 25 jaar bestaat. De zaak draait om de vraag of Google zijn macht op de zoekmachinemarkt op illegale wijze heeft ingezet om de concurrentie tegen te werken.
Vanaf vandaag wordt de zaak inhoudelijk behandeld. Hiervoor zijn maar liefst tien weken uitgetrokken. Er wordt met veel belangstelling naar uitgekeken, omdat de juridische strijd wordt gezien als een soort test. Kan de overheid op deze manier grote techbedrijven aanpakken? Er is ook kritiek op de macht van Amazon, Apple en Meta.
Bekendste stukje internet
De belangen aan beide kanten zijn enorm. Voor de Amerikaanse overheid is het de eerste monopoliezaak in decennia die voor de rechter wordt gebracht. En dan ook nog eens tegen een heel groot techbedrijf, een met een beurswaarde van meer dan 1600 miljard euro en vorig jaar 55 miljard euro winst. Dat betekent: ongelimiteerde middelen om de juridische strijd te voeren.
Daarbij zijn de pijlen ook nog eens gericht op misschien wel het bekendste stukje internet dat er bestaat: Googles zoekmachine. Het is zelfs al jaren een werkwoord. Wereldwijd heeft Google volgens marktonderzoeker Statcounter een marktaandeel van 91 procent. Het laat zien dat de zoekmachine enorm populair is onder consumenten.
Dat is ook de reden dat dit voor Google zo'n grote zaak is. Hoewel het nog maanden tot jaren kan duren voordat er duidelijkheid is, kunnen de gevolgen enorm zijn als de overheid wint. Volgens The New York Times werken er honderden interne medewerkers mee aan de zaak, zijn er drie grote advocatenkantoren bij betrokken en geeft het bedrijf miljoenen uit aan juridische kosten en lobbyisten.
Exclusieve overeenkomsten
In de kern wordt Google ervan beschuldigd exclusieve overeenkomsten te hebben gesloten om zo het gebruik van zijn zoekmachine te garanderen. Het gaat om afspraken die voorkomen dat alternatieve zoekmachines worden voor-geïnstalleerd, of dat Googles zoek-app kan worden verwijderd.
Denk aan telefoonfabrikanten of browsermaker Mozilla, en uiteraard de langlopende deal tussen Apple en Google. De zoekgigant betaalt miljarden euro's aan Apple om de standaard ingestelde zoekmachine te zijn in de Safari-browser.
Het Amerikaanse ministerie van Justitie betoogt, samen met elf Amerikaanse staten, dat Google met deze constructies de consument "schade toebrengt" doordat de kwaliteit van zoekresultaten daalt, specifiek als het gaat om bijvoorbeeld privacy, en leidt tot minder keuze en minder innovatie. Ook kan Google, zo stelt het ministerie, meer geld vragen aan adverteerders.
'Gebrekkige zaak'
Googles top-jurist, Kent Walker, noemt de zaak "enorm gebrekkig". Het bedrijf zal aanvoeren dat er meer dan ooit manieren zijn om te zoeken. Hij noemt TikTok, Reddit, Instagram, Spotify, Amazon en ook ChatGPT als alternatieven.
De techgigant gaat tegenover de rechter proberen de zoekmarkt heel anders te definiëren. Niet als een strijd tussen bijvoorbeeld Google, Bing en DuckDuckGo - dat zich positioneert als een privacyvriendelijk alternatief - maar als een strijd tussen heel veel online platforms met zoekmogelijkheden.
Daarnaast wijst Google op een uitspraak van Apple-topman Tim Cook die de zoekmachine "het beste" heeft genoemd. Ook stelt Google dat de afspraken niet exclusief zijn; Bing en Yahoo betalen Apple en Mozilla namelijk ook. Verder stelt Google dat het heel makkelijk is om van zoekmachine te veranderen en dat Microsoft net zo goed z'n eigen zoekmachine promoot in browser Edge.
De zaak is al drie jaar in voorbereiding en eerder dit jaar kwam er nog een andere aanklacht bij, over advertentietechnologie. Daarnaast is Google in Europa al jaren in een juridische strijd verwikkeld met de Europese Commissie. Dat leverde al miljardenboetes en verplichte aanpassingen op.
Lange adem
De zaak, die in jargon U.S. et al. v. Google heet, kan nog jaren duren. Allereerst is de kans groot dat een van de partijen, afhankelijk van de uitspraak, in beroep gaat. Gezien het gewicht van de zaak is het bovendien niet ondenkbaar dat er wordt doorgeprocedeerd tot het Amerikaanse Hooggerechtshof.
Los daarvan is het nog de vraag wat Google moet doen áls de overheid wint. Pas als dat gebeurt, gaat de rechter zich over die vraag buigen.
