Wanneer draagt een scholier een abaya? Nieuw verbod maakt veel los in Frankrijk

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Tientallen Franse meiden werden aan het begin van het nieuwe schooljaar aan de poort geweigerd: ze moesten hun lange jurk, of abaya, eerst uittrekken. Wie dat niet deed, werd naar huis gestuurd. Het abaya-verbod is de nieuwste maatregel van het seculiere Frankrijk, dat al jaren de strijd aangaat met religieuze uitingen in het openbaar.

Minister van Onderwijs Gabriel Attal maakte het verbod aan de vooravond van het nieuwe schooljaar bekend. Wanneer je het schoollokaal inloopt, zou je niet moeten zien welke religie je aanhangt, zo luidt het argument. Ook qamis werden verboden, lange blouses voor mannen.

"Dit past in een bredere ontwikkeling die al langer gaande is in de Franse politiek", zegt Nadia Fadil, socioloog en antropoloog aan de KU Leuven. "De toch al strikte regels van het secularisme worden steeds scherper. Het dragen van een lange jurk zou een boodschap van de politieke islam afgeven, en daarmee een aanval zijn op de seculiere waarden van de staat."

Op Franse scholen was het dragen van de wijde, bedekkende jurken al langer een punt van discussie. De abaya viel in een grijs gebied. Schoolbesturen trokken aan de bel omdat steeds meer leerlingen zulke kleding zouden dragen, en ze niet wisten of ze hen moesten wegsturen.

De seculiere voorschriften raken vooral moslims. "Het dragen van een abaya zou verdacht zijn, en wordt zelfs in verband gebracht met terrorisme", zegt Fadil, "Alsof deze meiden met hun kleding een ideologie willen overbrengen." Voor moslims creëert dit een gevoel van onveiligheid, stelt de onderzoeker.

Populaire jurk

Het verbod moet scholen duidelijkheid geven, maar het is niet zo duidelijk wat een abaya precies is. "Het is geen religieuze kleding, zoals een hoofddoek, maar eerder een traditionele jurk om je moslimidentiteit te laten zien", zegt Jasmijn Rana, antropoloog en onderzoeker aan de Universiteit Leiden. "Het is eigenlijk een maxi-dress die nu populair is."

Bij alle grote modeketens is dit oversized kledingstuk te vinden. Het wordt ook gedragen door niet-moslims. "De vraag is waar de scheidslijn is. Nu ontstaat de kans dat scholen voor moraalpolitie gaan spelen en bepalen wat wel en niet religieus is", zegt Rana. Moslims zijn bang dat zij alleen op basis van uiterlijke kenmerken, zoals huidskleur, eruit worden gepikt.

Een belangenorganisatie voor moslims, ADM, stapte deze week naar de hoogste rechter. Zij noemen het verbod islamofoob en discriminerend voor scholieren met een Arabische achtergrond. De rechter ging daar niet in mee, en zei dat het verbod niet indruist tegen fundamentele vrijheden.

Veel steun onder bevolking

De nieuwe beperking leidt tot onrust. Op TikTok en Instagram spreken meiden zich uit tegen de nieuwe regels. In de Parijse voorstad Saint-Denis was deze week een staking van docenten, zij zeggen dat het maar om een kleine groep gaat.

Het verbod volgt op een reeks eerdere maatregelen. Op Franse scholen is het sinds 2004 verboden om een hoofddoek, keppeltje of kruisje te dragen. In 2016 werd het verboden om een boerkini, bedekkende zwemkleding, te dragen bij openbare zwemplekken. Eerder werd ook de nikab verboden.

Het overgrote deel van de Franse bevolking vindt het terecht dat de seculiere principes op deze manier beschermd worden. Ruim tachtig procent van de Fransen staat achter dit verbod, zo bleek uit een recente peiling. Ook in de politiek is van links tot rechts de steun groot.

Abaya in hoodie-stijl

Op sociale media luidt intussen de vraag: wat is een abaya en wat niet? Foto's van toga's, galajurken en kimono's komen langs. De Britse modeontwerpster Saeedah Haque ontwierp een lange jurk in de stijl van een hoodie. Die lanceerde ze deze week speciaal voor de Franse markt.

Daarmee moedigde ze meiden aan om die vanaf nu op school te dragen. "Hoodie's kunnen ze niet verbieden", zei Haque, die sportieve kleding voor onder meer moslimvrouwen ontwerpt. Binnen een dag was haar jurk uitverkocht.