Zorgen over verwachte toename armoede: 'Stop met pleisters plakken'

• Billie Slagboom

  redacteur Economie

Nadat er bij de voedselbank in Utrecht Overvecht in 2022 steeds meer mensen kwamen, daalt het aantal klanten dit jaar met tien procent. "En dat is in heel Utrecht het beeld", zegt Nico Jongerius van de Voedselbank Overvecht. De steunmaatregelen van het kabinet, zoals de energietoeslag en de extra zorgtoeslag, zijn voor sommige huishoudens de reden dat ze dit jaar nét wel kunnen rondkomen.

Maar eind dit jaar lopen de steunmaatregelen die de stijgende energieprijzen en andere kosten moesten dekken af. Hoe belangrijk die voor een grote groep zijn laten de CPB-ramingen van vanochtend zien: bijna een miljoen mensen zit volgend jaar onder de armoedegrens als er geen nieuw beleid komt. Een toename van ongeveer 165.000 mensen ten opzichte van dit jaar.

De onderste 20 procent van de inkomens gaat er in koopkracht niet op vooruit, blijkt ook uit de ramingen. Met name de uitkeringsgerechtigden zullen in dit scenario koopkracht verliezen. Terwijl de koopkracht over de hele linie zich naar verwachting juist herstelt in 2024, met een stijging van 1,9 procent.

Bij de Voedselbank Overvecht vertellen mensen over hoe hard de hulp van het kabinet nodig is:

Een zorgwekkende ontwikkeling, vindt het Nibud. "Vooral voor mensen die al rond het minimuminkomen leven, terwijl ze dit jaar nog de steunmaatregelen hebben," zegt woordvoerder Max Pijnenburg. "Als de steunmaatregelen verdwijnen, gaat deze groep echt in de problemen komen. Dan komen mensen in het rood te staan of zakken verder in het rood."

"Mensen gaan keuzes maken waar ze op besparen. Dit kan verschillen van minder boodschappen doen tot het mijden van zorg omdat ze het niet kunnen betalen."

Het demissionaire kabinet wil voorkomen dat de armoede weer oploopt, maar er is nog discussie over de vraag hoe extra maatregelen betaald gaan worden. Het CPB waarschuwt ook voor een oplopend begrotingstekort de komende jaren, wat betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden.

'Achterstallig onderhoud'

Alexandra Bartelds, directeur van de vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein Divosa, vindt tijdelijke maatregelen überhaupt niet volstaan. "Er moet structureel iets gebeuren, zoals het ophogen van het minimuminkomen en bijstandsuitkeringen. Stop met pleisters plakken."

Ze benadrukt hoe belangrijk bestaanszekerheid is, waarvan een inkomen dat voldoende en voorspelbaar is een essentieel onderdeel is. "Je weet nu nooit waar je aan toe bent. Deze groep is steeds afhankelijk van de politiek of ze geholpen worden met al die maatregelen. Ze zitten in de schulden en leven van dag tot dag."

"Eigenlijk zijn die maatregelen ook achterstallig onderhoud," zegt Auke Schouwstra, woordvoerder van de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening. "De situatie is voor die 20 procent nog niet heel veel verbeterd, ook voor de coronacrisis en de energiecrisis verdienden ze al te weinig ten opzichte van de vaste lasten." Hij betwijfelt of het demissionaire kabinet nog grote stappen kan zetten.

Psychische klachten

Gevolgen van deze onzekerheid kunnen ook verder gaan dan financiële problemen, vertelt Bartelds. Zo kunnen geldzorgen en stress ook gevolgen hebben voor de leerprestaties van kinderen en komen er ook veel psychische klachten bij kijken. "Mensen weten ook nu al dat ze er volgend jaar misschien op achteruit gaan, wat nu al veel zorgen oplevert."

Over een paar weken, op Prinsjesdag, publiceert het Centraal Planbureau een update van de verwachtingen. Daarin nemen de onderzoekers mee wat de impact is van extra kabinetsbeleid om huishoudens eventueel te compenseren.