Raad van State beslist over CO2-opslag: 'Cruciaal om klimaatdoelen te halen'

• Judith van de Hulsbeek

  redacteur Klimaat en Energie

De Raad van State beslist vandaag of een megaproject voor CO2-opslag in de Rotterdamse haven, Porthos, door mag gaan. Onder meer Shell en ExxonMobil plannen een pijpleiding onder het havengebied om CO2 op te vangen en onder de Noordzee op te slaan.

Volgens de bedrijven, en ook de overheid, is de opslag cruciaal om de klimaatdoelen te halen. Ook energie-experts maken zich zorgen: "Als de raad hier een streep door zet, is dat funest voor de vergroening van de industrie", zegt hoogleraar en TNO-directeur energietransitie André Faaij.

De zaak is aangespannen door milieugroep Mobilisation for the Environment, MOB. Zij maken bezwaar op basis van de natuurbeschermingswet, omdat er volgens hen bij de aanleg van het project te veel stikstof vrijkomt. Die komt neer in kwetsbare natuur rondom het havengebied. Maar ze maken zich ook boos om het feit dat de overheid het project subsidieert. "Hoezo moeten wij betalen om het afval van bedrijven als Shell op te ruimen?", zegt MOB-advocaat Valentijn Wösten. Ook zetten ze vraagtekens bij de techniek, waarbij volgens MOB "het risico op mislukken reëel is".

Porthos denkt jaarlijks 2,5 megaton CO2 onder de zee op te kunnen slaan, zo'n 1,5 procent van de jaarlijkse uitstoot in heel Nederland. Die klimaatwinst maakt de schade die tijdens de bouw ontstaat verwaarloosbaar, vindt woordvoerder Sjaak Poppe. "Bij de bouw komt in totaal 160 ton stikstof vrij. Elke maand dat het project wordt vertraagd levert 200.000 ton CO2-uitstoot op."

Hoe werkt CO2-opslag, ofwel Carbon Capture and Storage (CCS)?

Het kabinet wil in 2030 55 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. Een groot deel van die uitstootreductie moet komen van energiebesparing, elektrificatie, hergebruik en recycling. Maar zonder CCS red je dat doel niet, zei de landsadvocaat bij een eerdere zitting in deze zaak.

Ook volgens TNO'er Faaij is CCS onmisbaar, omdat het voor veel industrie onmogelijk is om in 2030 al CO2-neutraal te zijn. Er is dan nog niet genoeg groene energie om te verduurzamen. We kunnen het niet zelf produceren, zegt Faaij, en er komt ook nog niet genoeg uit het buitenland.

Een mogelijke vertraging of afstel van het project is daarom 'funest' voor de energietransitie. "Er is een ongelooflijk tempo nodig om de klimaatdoelen te halen. Alle registers moeten open. Je hebt de luxe niet om dit niet te doen."

Daarnaast is de techniek volgens Faaij ook op lange termijn nog van groot belang. Zelfs als we geen kolen, olie en gas meer gebruiken, moet er CO2 uit de lucht worden gehaald om de opwarming te beperken, ook wel negatieve emissies genoemd. Daarin speelt CCS een belangrijke rol, zegt Faaij.

Eerste CCS-project in Nederland

Als Porthos doorgaat zou het het eerste CCS-project in Nederland zijn. Eerdere pogingen zijn gestrand. Ruim tien jaar geleden mislukte een project van Shell om CO2 op te slaan onder Barendrecht. Het plan leidde tot zo veel onrust onder de bevolking dat het kabinet het terugdraaide. Latere plannen om CO2 van kolencentrales in Rotterdam af te vangen zijn stukgelopen op financiële problemen.

In het buitenland lopen wel al verschillende CSS-projecten. Vooral in Noorwegen zijn ze er al tientallen jaren bezig en hebben ze miljoenen tonnen CO2 onder de zee opgeslagen. Toch is ook daarop wel kritiek te horen. Experimenteel dus, zegt MOB. Volgens Porthos en Faaij is dat overdreven. "In Noorwegen werken ze met precies dezelfde techniek als wij hier willen gaan gebruiken, en daar gaat het al jaren goed."

Subsidie

Hoe zit het met de subsidie? Het kabinet heeft twee miljard euro opzijgezet om verliezen van de bedrijven die meedoen te compenseren. Ze betalen het verschil tussen wat het aan emissierechten kost om de CO2 uit te stoten en wat het kost om het onder de grond op te slaan. Lange tijd was die optie duurder, maar de CO2-prijs stijgt, en daarmee wordt de subsidie minder of zelfs nul.

MOB vindt het onzin dat de burger twee miljard euro moet betalen voor het risico dat de bedrijven lopen. "Iedereen betaalt afvalstoffenheffing, en dan moeten wij hiervoor opdraaien? Ze kunnen het prima zelf betalen." Volgens Wösten heeft MOB voorgesteld de zaak te laten vallen, als de bedrijven zelf voor de kosten opdraaien, maar hebben ze dat geweigerd.

'Alleen verliezers'

Maar weegt de klimaatwinst niet op tegen de bezwaren? Wil je als organisatie die zich sterk maakt voor het milieu en klimaat, verantwoordelijk zijn voor het stilleggen van zo'n project?

"Als we gelijk krijgen, gaan we niet juichen. Er zijn alleen maar verliezers. Maar de verantwoordelijkheid ligt niet bij ons, die ligt bij Shell", aldus Wösten. Porthos en Faaij hopen dat de rechters besluiten dat het door mag gaan. "Het is echt in het algemeen belang. Er is geen tijd voor cherry picking. Je redt het alleen als je alle opties in kan zetten."