India bouwt aan XXL-zonneparken, maar activisten geven natuur niet zomaar op
"We zijn niet tegen ontwikkeling, maar het moet niet tot verwoesting leiden." Sumer Singh Bhati vat zijn dilemma samen. Als milieuactivist en vogelliefhebber is hij natuurlijk een voorstander van duurzame energie. Maar in de buurt van zijn woonplaats Jaisalmer in het noordwesten van India ziet hij zonnepanelen, windturbines en hoogspanningslijnen hele natuurgebieden opslokken.
Op zijn motor rijdt Sumer door een uitgestrekt woestijnlandschap. Delen zijn kurkdroog, op andere plekken grazen zijn kamelen en hier en daar staan huizen in kleine groepjes bij een stukje bewerkt land. Waar je ook kijkt staan hoogspanningslijnen aan de horizon.
Op twee uur rijden ligt Bhadla Solar Park, met zo'n 57 vierkante kilometer het grootste zonnepark ter wereld. En in de hele regio zijn nog veel meer plannen voor zonneparken. Het westen van de deelstaat Rajasthan heeft de meeste zonuren van India; de perfecte plek dus voor India's klimaatambities.
Want die zijn enorm. In 2030 moet 50 procent van alle energie uit duurzame bronnen komen. De totaal geïnstalleerde capaciteit moet dan 500 gigawatt zijn, waarvan 350 gigawatt zonne-energie. Er is nu een capaciteit van bijna 70 gigawatt.
Kijk hier zelf hoe groot het Bhadla-zonnepark is:
Maar als het aan Sumer ligt, gebeurt dit niet in zijn achtertuin. "Dit is een oran", zegt hij over het landschap dat hij doorkruist. Het is een term in Rajasthan voor een groot stuk land dat officieel van niemand is, maar wordt beschouwd als gemeenschapsgrond van herdersgemeenschappen, met een rijke biodiversiteit. "Er grazen hier 5000 kamelen en twintig dorpen zijn afhankelijk van deze oran. Er zijn zoveel boomsoorten, meerdere vijvers en er komen trekvogels in de winter."
Strijd om de grond
De oran is ook leefgebied van de Great Indian Bustard, de Indische trap, een bedreigde vogelsoort. Naar schatting zijn er nog maar 100 tot 150 van deze vogels over, door jacht en doordat het oorspronkelijke leefgebied enorm is gekrompen. Alleen een klein stukje Rajasthan en Gujarat, een naburige deelstaat, is ervan over. En juist hier staan bedrijven te trappelen om in duurzame energie te investeren.
"De overheid had dit land aan een bedrijf toegewezen voor zonnepanelen", zegt Sumer over de grond waar de kamelen grazen. "Dit hebben we met protest voorkomen." Wel staan er hoogspanningslijnen binnen de oran. Op één plek laat hij een lange rij masten zien zonder lijnen. "Deze moeten weer verwijderd worden, omdat we naar het hooggerechtshof zijn gestapt. Want er stierven vogels door."
Sinds 2017 zijn zeker vijf van de bijzondere vogels gedood bij een botsing met een hoogspanningslijn. De vogels hebben hun ogen aan de zijkant van hun kop en kunnen daardoor moeilijk vooruitkijken. Door het formaat van de vogel, vergelijkbaar met een ooievaar, is de kans op sterven na zo'n botsing groot.
Aanpassingen te duur
In 2021 besloot het hooggerechtshof van India dat hoogspanningslijnen waar mogelijk buiten het leefgebied van de vogel moeten staan of ondergronds moeten. Dit jaar concludeerde een speciale commissie dat dit in de meeste gevallen veel te moeilijk en veel te duur is.
In totaal werd 2356 kilometer aan hoogspanningslijnen goedgekeurd binnen het leefgebied van de vogel. Daarvan moet slechts 2 procent ondergronds of via een alternatieve route worden aangelegd. De rest heeft groen licht, zolang er reflectoren aan de lijnen worden gehangen. Die moeten de vogels waarschuwen.
Een van die lijnen komt dwars door een groepje van drie huizen te liggen. Sumer zoekt de inwoners op, die rondom een zwarte steen met daarop een witte markering zitten. "Dit is waar de mast gepland is", zegt Sumer.
Het wordt een lijn van 765 kilovolt. Ter vergelijking: in Nederland is de hoogste spanning van transmissielijnen 380 kilovolt. Het RIVM adviseert dat er, vanwege mogelijke gezondheidsrisico's, een behoorlijke afstand van woningen moet zijn. Die kan oplopen tot 200 meter. In India is de regel dat de afstand ten minste 7 meter van de lijn moet zijn. Dat is voor de gemarkeerde steen nét het geval, maar om naar de buren te lopen zullen de inwoners onder de lijn door moeten lopen.
'Maar wij dan?'
"Wij willen dit niet", zegt een oudere man, Amar Singh. "De overheid heeft ons niets gevraagd. Als vogels doodgaan door zulke lijnen, zullen onze kinderen ook niet veilig zijn."
Volgens Sumer is er zat plek voor lijnen, zonder dat ze langs huizen, scholen of het gebied van de Indische trap hoeven te lopen. Hij steunt de inwoners daarom in hun protest rond de steen. Zij hopen het bouwbedrijf tegen te houden, zodra ze de mast willen gaan neerzetten. "Natuurlijk, zonne-energie is belangrijk voor het milieu", zegt Sumer. "Maar wij dan? Hebben wij geen natuur nodig?"
Met medewerking van Raghavendra Verma
