Hete verkiezingsstrijd Spanje, rechtse uitdager lijkt voor te staan

• Miral de Bruijne

  correspondent Spanje en Portugal

Met temperaturen die kunnen oplopen tot 38 graden gaan de Spanjaarden morgen naar de stembus. Bij de parlementsverkiezingen staat het land op een kruispunt: gaat het door onder de progressieve premier Sánchez, of gaat de kiezer voor de centrumrechtse Partido Popular?

Het is een spannende strijd tussen de zittende premier met zijn socialistische PSOE en de PP van Alberto Núñez Feijóo. Volgens de laatste peilingen, van begin deze week, gaat de PP met zo'n 140 van de 350 zetels aan kop. De PSOE komt in de peiling op 108 zetels. Een groot verschil dus, maar veel Spanjaarden hebben het gevoel dat het nog geen gelopen race is.

De verkiezingen stonden eigenlijk gepland voor eind dit jaar. Na een grote nederlaag voor PSOE in de regionale en lokale verkiezingen afgelopen mei nam Sánchez een grote gok: hij besloot de parlementsverkiezingen te vervroegen. Waarschijnlijk een tactische zet, al lijkt die nu juist negatief uit te pakken voor zijn partij.

In de relatief korte campagne is het de afgelopen maanden hard tegen hard gegaan. In het tv-debat waarin de twee premierskandidaten tegenover elkaar stonden, werd op de persoon gespeeld. En zelfs op straat worden kandidaten belachelijk gemaakt op de campagneposters van de tegenpartij.

Als de peilingen uitkomen, slaat Spanje morgen dus rechtsaf. Als de Partido Popular inderdaad de grootste wordt, kan leider Alberto Feijóo de nieuwe premier worden.

De van huis uit conservatief-christelijke partij is al decennia een van de grootste partijen van het land. In hun verkiezingsprogramma zeggen ze dat Spanje klaar is om een nieuwe weg in te slaan. Er wordt gehamerd op de wederopbouw van de economie, instellingen en samenleving. De partij zegt Spaanse tradities hoog in het vaandel te hebben.

Feijóo heeft in de campagne al aangegeven dat hij openstaat voor een coalitie met het ultrarechtse Vox. Die partij staat vooral bekend om zijn anti-migratiestandpunten en is in het verleden in opspraak geweest, omdat sommige politici openlijk achter het Franco-regime stonden.

Omdat de PP grote winst heeft geboekt bij de regionale en lokale verkiezingen, worden steeds meer gemeenten geleid door een coalitie van de PP en Vox. In die plaatsen wordt de conservatieve agenda nu al zichtbaar. Bijvoorbeeld in Gijón, in het noorden van het land. Het nieuwe, rechts-conservatieve stadsbestuur heeft besloten dat stierenvechten daar weer mag en dat leidt tot felle discussies in de stad:

Tegenover de PP staat de huidige grootste partij van het land, de PSOE van premier Sánchez. Na de verkiezingen van 2019 sloot hij een coalitie met het ultralinkse Podemos. Door de coronapandemie, die in Spanje veel slachtoffers maakte, stond zijn pas aangetreden regering direct onder grote druk.

Toen Spanje na de pandemie weer opkrabbelde, besloot Sánchez zijn kabinet om te gooien. Hij verlaagde de gemiddelde leeftijd van de ministersploeg van 55 naar 50 jaar en stelde meer vrouwen aan. Die stap tekent het premierschap van Sánchez, die zich de afgelopen jaren met een progressieve agenda heeft ingezet voor bijvoorbeeld vrouwenrechten en sociale gelijkheid.

Mogelijk moeilijke coalitievorming

Maar nu lijkt de meerderheid van de bevolking dus klaar te zijn voor een nieuwe wind. Sinds Spanje in de jaren 70 overging van een dictatuur naar een democratie, was het politieke landschap overzichtelijk. Er was geen sprake van versplintering in de politiek en de Spanjaarden hadden meestal de keuze tussen twee grote partijen: rechts versus links.

In de afgelopen jaren is die versplintering wel ontstaan. Hierdoor is er na morgen ook nog de kans dat er geen coalitie kan worden gevormd en in dat geval moet Spanje in het najaar wellicht opnieuw naar de stembus.