Patrijzenproject brengt niet meer patrijzen, wel meer biodiversiteit
Het gaat slecht met de patrijs in Nederland. In 1975 waren er nog zo'n 200.000 in Nederland, nu zijn dat er nog maar zo'n 10.000. Sowieso is het op de akkers slecht gesteld met de biodiversiteit. Vooral door intensieve landbouw verdwijnen onder andere insecten, bodemdieren en vogels.
Natuurorganisaties en boeren in heel Europa zijn zes jaar geleden begonnen met een project om het verdwijnen van de patrijs te stoppen. Ze hadden gehoopt op een herstel van de populatie, maar die is uitgebleven. Toch zijn de organisaties positief over de resultaten. "Het aantal patrijzen is tegen de trend in stabiel gebleven en door de maatregelen heeft de rest van de natuur wel een enorme boost gekregen", zegt projectleider Frans van Alebeek.
Het Partridge-project loopt sinds 2016 in vijf Europese landen. Boeren in Nederland, maar ook in België, Duitsland, Groot-Brittannië en Denemarken hebben ruimte op hun akkers beschikbaar gesteld. In Nederland gaat het om zo'n duizend hectare in Zeeland en Brabant. Akkerbouwer Meeuwis Millenaar (62) uit het Brabantse Almkerk is een van de boeren die meedoen. "Ik zie mezelf als een rentmeester van mijn land. Ik wil het gezond en vol leven doorgeven", vertelt hij.
Akkerbouwer Millenaar toverde een deel van zijn land om in een patrijzenparadijs:
Eerder lag de nadruk heel ergens anders, aldus Millenaar. "Na de Tweede Wereldoorlog ging het alleen maar om het produceren van zo veel mogelijk voedsel. Nooit meer honger, daar ging het om." Maar nu heeft hij zeven hectare van zijn land omgetoverd tot een patrijzenparadijs: "Keverbanken, winterzaden, bloemenblokken, kruidenrijk grasland", somt hij op.
Patrijzen hebben veel beschutting nodig en de kuikens veel insecten. Juist omdat het zo'n veeleisende vogel is, pikten ze de patrijs uit voor dit project, vertelt projectleider Van Alebeek van de Vogelbescherming. "Het klopt, de patrijs is niet de makkelijkste vogel. Maar we weten wel veel over de eisen die ze stellen aan hun leefgebied. En, als het lukt om de patrijs terug te krijgen, dan weet je dat er veel andere soorten mee profiteren."
Ondanks alle maatregelen is het na zes jaar dus niet gelukt om meer patrijzen op de akkers te krijgen. "Daar hadden we wel echt op gehoopt", geeft van Alebeek toe. Maar, zegt hij, "in de rest van het land hollen de aantallen achteruit. Dus een stabilisatie is ook goed nieuws."
En hij wijst op andere positieve bijeffecten voor de biodiversiteit, het andere doel van het project. "We zien wel veel meer insecten. Meer hazen, meer reeën, meer andere broedvogels." De patrijs kan nog volgen, hoopt hij. "Het is ook een kwestie van lange adem".
Compensatie boeren
In Nederland is er 1,8 miljoen euro voor het project vrijgemaakt, de helft Europees geld, de andere helft van de provincie Noord-Brabant en de Vogelbescherming. Daarvan gaat een groot deel naar compensatie voor boeren die meedoen. Want daar waar zij hun akkers voor de patrijs hebben aangepast, kunnen geen gewassen meer staan. Het was voor Millenaar een voorwaarde om mee te doen. Hij krijgt tussen de 2000 en 3000 euro per hectare land. "Dat is geen vetpot", verzekert Millenaar. Het dekt de uren die hij erin steekt, inkomstenderving en de kosten voor het zaaigoed.
Er lopen al verschillende plannen voor meer natuur en dieren in het landelijk gebied. Daarbij is de compensatie voor boeren cruciaal, zegt ook hoogleraar plantecologie aan de Radboud Universiteit Hans de Kroon. "Het landelijk gebied moet anders worden ingericht. Je kunt het alleen samen met de boeren doen. En het kost misschien wel flink wat, maar je krijgt er ook veel voor terug".
Rommelige randen
Zoals gegevens over de effectiviteit van al die maatregelen om de biodiversiteit op akkers te vergroten. In dit project worden volgens de Kroon precies de natuurlijke elementen teruggebracht die in de laatste decennia uit ons landschap zijn verdwenen. "Rommelige randen bij akkers, variatie aan kruiden en bloemen die weer zaden voortbrengen en insecten lokken. Schuil- en broedplaatsen voor vogels", somt de Kroon op.
Hij vindt de resultaten bemoedigend, hoewel er dus geen extra patrijzen bij zijn gekomen. "Het kan nog komen. Insecten komen veel sneller terug, hebben ook een kortere levenscyclus. Maar het kan zijn dat er toch iets meer hectare voor nodig zijn om de populatie weer te laten toenemen." Ook Millenaar houdt hoop en reserveert die 7 procent van zijn land voorlopig voor de patrijs en andere planten en dieren. "Ik geniet ervan als ik zie dat er meer leven is op mijn akker."
