Tijdelijke karakter opvang Oekraïners blijft knellen
De Adviesraad Migratie slaat opnieuw alarm over de onzekerheid die Oekraïense vluchtelingen hebben over hun verblijfsstatus in Nederland. Hun verblijfsrecht eindigt over acht maanden, maar wat daarna gebeurt, is nog onduidelijk. En dat leidt nu al tot praktische problemen op het gebied van wonen, werk en zorg, stelt het adviesorgaan van de overheid in een rapport.
Zo gaan de meeste gemeenten geen langer durende vastgoedcontracten aan omdat de financiering van de rijksoverheid voor huisvesting steeds is gekoppeld aan de duur van de tijdelijke bescherming. Dat zorgt er niet alleen voor dat Oekraïners soms al anderhalf jaar dicht op elkaar leven. Tijdelijk investeren in crisisopvang, telkens gekoppeld aan een jaarlijkse of halfjaarlijkse verlening van de ontheemdenstatus, is duurder dan structureel investeren in flexibele opvang.
Het is niet de eerste keer dat de adviesraad aan de bel trekt. In september was er een rapport met dezelfde boodschap. "Kom uit de crisisstand en ontwikkel een langetermijnvisie op de Oekraïense ontheemden", zei voorzitter Monique Kremer toen tegen Nieuwsuur.
Veel problemen spelen op het vlak van werk. Bijna de helft van de Oekraïners had werk in februari 2023. Maar Oekraïners werken veelal onder hun niveau, in laagbetaalde sectoren en met tijdelijke contracten, aldus de adviesraad. De ontheemden lopen, ook volgens andere organisaties, het risico te worden uitgebuit.
"Voor werkgevers is het niet aantrekkelijk om te investeren in een nieuwe werknemer als je niet weet of die mag blijven", zegt Kremer. Bovendien mogen Oekraïners niet werken als zzp'er. Het ontneemt hun de mogelijkheid om te werken in sectoren waarin veel zzp'ers actief zijn, zoals de ICT.
Onvoldoende huisartsen
Ook in de zorg brengt het tijdelijke karakter van de opvang problemen met zich mee. Onlangs werd de eerste wijk met flexwoningen voor Oekraïners in gebruik genomen, in Vlaardingen. Er wonen zo'n 1000 Oekraïners in de wijk, wat 900 meer is dan in de noodopvang die de gemeente eerder had. Huisartsen trokken bij de gemeente aan de bel want "1000 nieuwe patiënten inlijven in een praktijk, dat lukt zomaar niet", zoals een huisarts het verwoordt.
De gemeente ging in gesprek met een gepensioneerd arts, vertelt een woordvoerder van de gemeente, maar dat liep uit op niets. Een andere kandidaat vinden bleek lastig want het gaat maar om de gemiddelde grootte van een halve praktijk en voor hoelang zijn deze mensen in Vlaardingen?
Zo schuurt het op meer plekken in Nederland. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten herkent de signalen, maar zegt dat die simpelweg ook het gevolg zijn van een algemeen huisartsentekort.
De gezondheidszorg voor ontheemden wordt gefinancierd uit de Regeling Medische zorg Ontheemden (RMO). Gemeenten krijgen niet altijd alle gemaakte kosten die onder de regeling vallen vergoed. In een reactie erkent staatssecretaris Van der Burg dat er eerder problemen waren met het vergoeden van de kosten voor langdurige zorg, maar hij zegt ook dat de regeling om die reden op 1 juli is aangepast.
Van der Burg zegt over het rapport van de Adviesraad Migratie dat er inzichten en perspectieven in staan die hij "nader gaat bestuderen". Het belang van het bieden van een langetermijnperspectief "onderschrijft hij van harte", maar de enige manier waarop dit kan is in Europees verband, volgens Van der Burg. "Dit is ook wat Lodewijk Asscher aanbeveelt. Dit is belangrijk om te voorkomen dat lidstaten verschillend beleid gaan voeren, wat kan zorgen voor willekeur en ongelijkheid tussen lidstaten."