Google waagt zich na 13 jaar weer op straat in privacyminnend Duitsland 

• Iris Houben

  Bureau Berlijn

Vanaf vandaag is hij terug in Berlijn: de speciale camerawagen van Google Street View. Voor het eerst in vijftien jaar maakt het bedrijf weer beelden voor zijn digitale kaarten. En dat is bijzonder, want nadat Duitsers in 2010 massaal protesteerden tegen het gebruik van Street View besloot Google om het project daar stop te zetten.

In 2010 introduceerde Google Street View in Europa, toen een splinternieuwe toepassing. Sindsdien wandelen gebruikers met gemak vanachter hun computer door de straten van Londen, Amsterdam of Parijs. Maar wie nu zo'n digitale wandeltocht door Duitsland maakt, gaat daarbij ook terug in de tijd: alle Duitse beelden komen uit 2008 en 2009, als er überhaupt al materiaal van een plek beschikbaar is.

Op de kaart van Google Street View is goed te zien hoe weinig beeld er van Duitsland is. De blauwe gedeeltes zijn door Street View vastgelegd, de rest niet:

Dat de beelden zo oud zijn komt door de protesten in 2010, waar mensen aan meededen omdat Google hun privacy met de beelden zou schenden. Nog voordat de digitale tool in Duitsland werd gelanceerd, tekenden ruim 244.000 Duitsers bezwaar aan tegen het gebruik van beeldmateriaal van hun huis. Dat leverde zoveel extra werk op, dat de techgigant besloot te stoppen met het verzamelen van beelden in het land.

Daarmee veranderde Duitsland op Street View in een tijdmachine, met lege vlaktes waar nu grote treinstations staan en bioscopen die adverteren met films die al lang zijn vergeten. Nu gaat Google dus opnieuw met de camera door de Duitse straten. Het bedrijf spreekt van een "langverwachte update" van een "populair hulpmiddel", dat veel mensen gebruiken voor het vooraf bekijken van een nieuwe buurt of om te zien of een gebouw wel rolstoeltoegankelijk is.

Street View-auto's aangevallen

Dataverzameling ligt gevoelig in een land, dat de geschiedenis van twee totalitaire regimes met zich meedraagt. Zowel nazi-Duitsland als de DDR had inlichtingendiensten die de burgers nauwlettend in de gaten hielden. Dat zegt ook Philip Hacker, hoogleraar recht en ethiek van de digitale samenleving aan de European New School of Digital Studies: "Het verleden is sterk aanwezig in het publieke bewustzijn. Er is nog altijd veel aandacht voor op school, in boeken en in films."

Tegelijkertijd zorgde het er volgens Hacker voor dat Duitsland een van de koplopers werd op het gebied van datawetgeving. In 1970 voerde de West-Duitse deelstaat Hessen de eerste datawet ter wereld in. "Dat maakte dat in Duitsland een zeer sterke en actieve gemeenschap van gegevensbeschermingsactivisten ontstond, die altijd belangrijk is gebleven", aldus Hacker.

Veel Duitsers stonden dan ook niet te springen toen Google aankondigde dat huizen, straatnamen, kentekens en gezichten met een camera waren vastgelegd. Toen in mei 2010 bleek dat de Google-auto's via draadloze netwerken ook persoonlijke gegevens van omwonenden hadden opgevangen en bewaard, werd het wantrouwen alleen maar groter.

Street View-auto's werden tijdens het rijden aangevallen en actiegroepen als Free Art and Technology (F.A.T.) probeerden zoveel mogelijk opnames onbruikbaar te maken door bijvoorbeeld snel hun broek naar beneden te trekken als de auto langsreed.

Geruisloze terugkeer

Bij zijn terugkeer zegt Google in een online aankondiging veel vragen te hebben gekregen over de verouderde beelden. Waarom het Street View juist nu weer gaat inzetten, wordt niet uitgelegd. Google was niet beschikbaar om vragen van de NOS te beantwoorden.

De vraag is of Duitsers nu opnieuw massaal in verzet komen uit zorgen over hun privacy. Hacker verwacht niet dat de gemoederen dit keer net zo hoog zullen oplopen als in 2010: "De nieuwigheid is er ondertussen wel vanaf. Mensen zijn meer gewend geraakt aan de verwerking van hun digitale data". Ook denkt hij dat er nu andere onderwerpen zijn die meer aandacht opeisen, zoals de omgang met kunstmatige intelligentie of de oorlog in Oekraïne: "Dan is een auto die door de straat rijdt een stuk minder spannend".

Daarnaast lukte het concurrent Apple in 2019 om zonder al te veel ophef straatopnames te maken, die ze voor de vergelijkbare tool 'Look Around' gebruikten. Anders dan bij Street View zijn de opnames van 'Look Around' wel up-to-date.

Net als in 2010 mogen burgers bezwaar indienen als ze niet willen dat hun huis in beeld komt. Maar vooralsnog lijkt het erop dat Street View vrij geruisloos zijn herintrede zal doen in Duitsland. Vanaf half juli begint Google met het vrijgeven van de beelden. Dan keert de Street View-tijdmachine langzaam weer terug naar het heden.