Pentagon Papers officieel vrijgegeven

Veertig jaar nadat de New York Times er voor het eerst uit publiceerde, worden de Pentagon Papers officieel vrijgegeven. Het vernietigende rapport dat president Johnson liet samenstellen over de Vietnamoorlog bleef nog decennialang geheim, ondanks dat iedereen wist wat erin stond.

Het rapport werd eind jaren zestig samengesteld op het moment dat de oorlog in Vietnam escaleerde. Medewerkers van Defensie en onafhankelijke onderzoekers gaven een vertrouwelijk overzicht van het Amerikaanse beleid tot dan toe.

Een van de samenstellers, Daniel Ellsberg, was fel tegen de oorlog en kon niet geloven hoe Johnson publiekelijk over de strijd loog. Zo bleef de president volhouden op vrede uit te zijn, maar achter de schermen dwong hij Vietnam meer troepen te accepteren.

Kopiëren

Ellsberg besloot zo veel mogelijk van het onderzoek door te spelen naar de pers. Wekenlang smokkelende hij 's nachts een voor een alle 47 volumes van het rapport een kluis uit, maakte kopieën van de 7000 pagina's en zorgde dat het materiaal voor het begin van de nieuwe werkdag weer op zijn plek lag. Daarna gaf hij het door aan de Washington Post en de New York Times.

Het materiaal sloeg in als een bom. Na een eerste bericht in de Times verbood president Nixon verdere publicatie. De president werd echter teruggefloten door het Hooggerechtshof, dat de vrijheid van de pers belangrijker achtte.

Nixon liet Ellsberg vervolgen wegens verraad. De zaak liep op niets uit toen bleek dat er was ingebroken bij de psychiater van Ellsberg om belastend materiaal te zoeken. Woedend gaf Nixon achter de schermen opdracht iedereen die zijn regering in verder gevaar zou kunnen brengen aan te pakken, een bevel dat een jaar later rechtstreeks zou leiden tot het Watergate-schandaal.

Integraal

De Pentagon Papers bleven al die tijd geheim. Toen het Nixon Museum recentelijk de kaft van het rapport wilde om tentoon te stellen, werd zelfs dat niet toegestaan.

Een commissie die president Obama in 2009 oprichtte besloot echter dat het absurd was om de Pentagon Papers nog langer geheim te houden. Daarom publiceert het Nationaal Archief de tekst vandaag integraal online, precies veertig jaar nadat de Times op 13 juni 1971 voor het eerst een verhaal erover bracht.

Eerder

Experts verwachten geen nieuwe onthullingen. Wel is het voor historici interessant om eindelijk de complete tekst te hebben, inclusief de stukken die Ellsberg moest weglaten omdat anders vredesonderhandelingen in gevaar zouden kunnen komen of de regels die wegvielen bij het kopiëren.

Ellsberg zelf kijkt in deze tijd van WikiLeaks tevreden terug op zijn erfenis. Hij heeft er alleen spijt van dat hij te lang wachtte met publiceren. Zijn boodschap aan de huidige generatie klokkenluiders: "Wacht niet te lang. Wacht niet tot de bommen al vallen."