Berlusconi's leven werd getekend door macht, geld, vrouwen en schandalen

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

Jarenlang domineerde de miljardair en mediatycoon Silvio Berlusconi, die vanochtend op 86-jarige leeftijd overleed, de Italiaanse politiek. Hij was in drie periodes premier van vier regeringen, en zal mede worden herinnerd door de talloze rechtszaken waarin hij was verwikkeld en zijn beruchte 'bunga-bunga-feesten' met veelal jonge vrouwen. Ook noemde hij de Russische president Poetin een van zijn beste vrienden.

In Nederland was hij aanvankelijk vooral bekend als eigenaar van voetbalclub AC Milan, waarmee hij grote spelers als Marco van Basten, Ruud Gullit en Frank Rijkaard naar Milaan lokte. Dankzij de miljoenen van Berlusconi bereikte AC Milan opnieuw de Europese top en in het voetbalgekke Italië straalde het succes van de voetbalclub af op Berlusconi.

Veel Italianen zagen hem als een held, een ras-Italiaan en de redder van het land. Een charmeur met oog voor vrouwelijk schoon, die met zijn machogedrag en geritsel iedereen te slim af was. Maar zijn imago brokkelde steeds verder af en in zijn laatste ambtstermijn daalde zijn populariteit tot een dieptepunt.

Crooner op cruiseschepen

Silvio Berlusconi begon zijn carrière als nachtclubzanger en crooner op cruiseschepen op de Middellandse Zee om zijn studie rechten te betalen. Ook verkocht hij als student stofzuigers. Eenmaal afgestudeerd begon hij het snelgroeiende bouwbedrijf Edilnord. Eind jaren 60 verdiende hij zijn eerste miljoenen met het bouwen van een grote moderne woonwijk, net buiten Milaan. Voor dit 'Milano 2' werd de landingsbaan van het vliegveld Linate verlegd.

Als extra service aan de bewoners bood hij een televisiekanaal met films aan en begon daarna de ene zender na de andere met spelshows en voetbalprogramma's. Daarmee verwierf hij een monopoliepositie op de Italiaanse commerciële televisiemarkt.

Begin jaren 90 kwam zijn media-imperium in gevaar, toen linkse politici hem via een nieuwe wet wilden dwingen een deel van zijn zenders te verkopen. Berlusconi was woedend en voerde op al zijn kanalen campagne tegen de wetswijziging. Het was de eerste keer dat hij zijn mediamacht inzette om de politiek te beïnvloeden.

Ook stichtte hij zijn eigen partij Forza Italia, oftewel Hup Italië, naar de aanmoediging die Italiaanse voetbalfans scanderen als het nationale team speelt.

Onaantastbaar

Forza Italia won de verkiezingen van 1994, maar het kabinet van Berlusconi viel al na zeven maanden. In die periode wist hij wel zijn zakelijke doel te bereiken: een aanpassing van de mediawet in zijn voordeel. In 2001 heroverde Berlusconi de macht, waarna hij tot 2006 aan het hoofd van twee kabinetten stond.

In die periode was de zakenman en politicus lange tijd vrijwel onaantastbaar. Hij bezat de grootste commerciële televisiezenders en had via verschillende uitgeverijen bijna alle landelijke kranten van Italië in zijn greep.

Negatief nieuws over Berlusconi werd bijna stelselmatig in die kranten genegeerd. Terwijl het buitenland zich verbaasde over zijn grote populariteit, bleef de steun voor de premier binnen Italië lange tijd groot.

Bekijk hier een terugblik op zijn carrière:

Berlusconi werd als premier verschillende keren beschuldigd van omkoping en fraude, maar wist dankzij wetswijzigingen en andere juridische kunstgrepen telkens strafvervolging te ontlopen. De vergrijpen verjaarden of werden met terugwerkende kracht uit het wetboek van strafrecht geschrapt.

Echtscheiding

Berlusconi's laatste ambtstermijn begon in 2008 en werd overschaduwd door zijn steeds openlijker voorkeur voor jonge vrouwen, die zonder enige politieke ervaring op de kieslijst voor de Europese verkiezingen werden geplaatst. In 2009 doken de eerste geruchten op over een relatie tussen de toen 72-jarige premier en een meisje van 17.

In de daaropvolgende maanden stonden de kranten vol interviews met jonge vrouwen die de premier gezelschap hadden gehouden in zijn buitenhuis op Sardinië of aanwezig waren geweest op zijn feestjes in Rome. Berlusconi sprak de beschuldigingen tegen, maar zijn echtgenote Veronica Lario was niet overtuigd van zijn onschuld en vroeg echtscheiding aan.

Ruby de Hartendief

Eind 2010 kwam aan het licht dat Berlusconi zijn ambt had misbruikt om de 17-jarig 'Ruby de Hartendief' (Karima el-Mahroug) vrij te krijgen, die van diefstal werd beschuldigd. Ook zou ze aanwezig zijn geweest op een van zijn befaamde 'bunga-bunga-feesten'.

De kwestie leidde tot een aanklacht wegens ambtsmisbruik en het aanzetten tot prostitutie van een minderjarige. De roep om zijn aftreden klonk steeds luider en ook zijn politieke bondgenoten lieten hem vallen. In november 2011 trad Berlusconi af.

Er brak een periode aan waarin hij bijna dagelijks in het nieuws was wegens diverse rechtszaken. Een daarvan was vervolging voor fraude en belastingontduiking met zijn bedrijf Mediaset.

Berlusconi werd daarvoor in augustus 2013 veroordeeld tot vier jaar cel, maar hij hoefde niet in de gevangenis. In plaats daarvan moest de zakenman en gewezen premier een jaar lang vier uur per week alzheimerpatiënten helpen in een voorstad van Milaan.

Ambtsverbod

In 2013 deed Berlusconi met zijn partij PDL toch weer mee aan de parlementsverkiezingen. PDL deed het veel beter dan verwacht en mocht meeregeren in de coalitie van premier Letta. Berlusconi zelf kreeg een zetel in de senaat, maar zat daar maar kort.

In november 2013 bepaalde de senaat dat hij zijn zetel moest opgeven vanwege zijn veroordeling wegens belastingfraude. Op basis van een nieuwe anti-corruptiewet kreeg hij ook een ambtsverbod van zes jaar opgelegd, een periode waarin hij geen politieke functie mocht vervullen. Maar overlever als hij was, lukte het Berlusconi om september vorig jaar terug te keren in de senaat.

In maart 2014 raakte hij ook zijn geliefde titel cavaliere kwijt. Berlusconi stapte vrijwillig uit de ridderorde voor ondernemers, uit angst dat hij er anders uit zou worden gezet vanwege zijn veroordeling voor fraude. Berlusconi was in 1977 als jongste persoon ooit lid geworden en hij was trots op zijn lidmaatschap.

Ondertussen was ook 'Ruby-gate' nog volop bezig. In juni 2013 werd Berlusconi door de rechtbank in Milaan veroordeeld tot zeven jaar cel voor het aanzetten tot prostitutie van een minderjarige en machtsmisbruik. Ook mocht hij nooit meer een publieke functie uitoefenen. Maar in hoger beroep werd hij een jaar later wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken van beide aantijgingen.

De laatste jaren ging zijn gezondheid achteruit. In 2016 onderging Berlusconi een openhartoperatie en in 2017 verkocht hij voetbalclub AC Milan na 31 jaar aan een Chinese investeerder, naar verluidt voor 740 miljoen euro.

Bij de verkiezingen in 2018 probeerde de 81-jarige Berlusconi tevergeefs een plek te heroveren met Forza Italia. Toen dat niet lukte, zette hij zijn zinnen op Europa. Begin 2019 werd hij gekozen in het Europees Parlement, als oudste parlementslid.

In september 2020 werd Berlusconi in het ziekenhuis behandeld voor een dubbele longontsteking als gevolg van een coronabesmetting. Hij beschreef dat later als "de gevaarlijkste en meest angstaanjagende ervaring" van zijn leven. Hij werd sindsdien nog zeker zes keer in een kliniek opgenomen voor complicaties en hartproblemen.

Zijn partij Forza Italia is coalitiepartner in het huidige kabinet van premier Meloni. Vanuit de senaat bleef Berlusconi opschudding veroorzaken, onder meer over de oorlog in Oekraïne. Tot grote irritatie van Meloni pochte hij over zijn uitstekende band met de Russische president Poetin en oefende kritiek uit op de Oekraïense president Zelensky. In 2015 had hij zich al onmogelijk gemaakt in Oekraïne door samen met Poetin het door Rusland geannexeerde schiereiland de Krim te bezoeken.