Zeven jaar Van der Sar bij Ajax: vertrek Overmars deed directeur van voetstuk vallen

Hij won, in het (keepers)shirt van Ajax, alles wat een voetballer met een club kan winnen. De Champions League en de wereldbeker in 1995, drie jaar nadat hij de UEFA Cup boven zijn hoofd had gehouden.

In zijn Amsterdamse jaren werd doelman Edwin van der Sar ook nog eens vijf keer landskampioen, won hij drie keer de KNVB-beker en sleepte hij evenzovele malen de Johan Cruijff Schaal in de wacht.

Fluitconcert

Vergeten waren al die sportieve hoogtepunten toen Van der Sar op 21 mei van dit jaar, voorafgaande aan het laatste thuisduel, met de microfoon in de hand terugkeerde op het veld van de Johan Cruijff Arena.

De vriendelijke woorden die de vandaag opgestapte algemeen directeur voorafgaande aan het treffen met FC Utrecht sprak bij het afscheid van Maarten Stekelenburg werden overstemd door een striemend fluitconcert dat vanaf de volgepakte tribunes op hem neerdaalde.

Het moet een van die momenten zijn geweest dat de 52-jarige Voorhouter met weemoed terugdacht aan de jaren tussen 1989 en 1999, toen hij 226 maal het doel van de Amsterdammers verdedigde.

Sinds hij, na avonturen bij Juventus, Fulham en Manchester United, op 1 januari 2013 als bestuurder terugkeerde naar Ajax, voelde hij zich gaandeweg steeds ongelukkiger. Het gemis van Marc Overmars deed zich de laatste zestien maanden steeds vaker gelden.

Trojka van allure

De 130-voudig Oranje-international trad aanvankelijk aan als directeur marketing van Ajax. Toen al was duidelijk dat Van der Sar de toekomstige algemeen directeur zou worden en toenmalig directeur Michael Kinsbergen nam de leerling graag onder zijn hoede.

Op 11 november 2016 promoveerde Van der Sar tot algemeen directeur en een paar maanden zat hij al vol trots op de eretribune in het Zweedse Solna voor de Europa League-finale tussen zijn twee grote liefdes, Ajax en Manchester United.

Met technisch directeur Overmars beleefde hij de glorietijd van de jaren negentig opnieuw. Zeker internationaal, de wereld waar Van der Sar zich misschien wel het meeste thuis voelde.

Succestrainer Peter Bosz vertrok naar Dortmund, waarop Marcel Keizer vanuit de eigen organisatie werd doorgeschoven. Dat duurde niet lang, want Overmars wist precies wie hij op de trainersstoel wilde hebben.

Het aantrekken van Erik ten Hag bleek een gouden greep. Samen met Overmars en Ten Hag vormde Van der Sar een trojka van allure. In 2019 stonden de Amsterdammers zelfs op de drempel van de Champions League-finale. In de halve eindstrijd van het miljoenenbal werd in de slotseconden verloren van Tottenham Hotspur.

Sinds zijn aanstelling groeide Ajax uit tot een bedrijf met 450 werknemers en een jaarlijkse omzet van 189 miljoen euro netto. Aan de leiding stond een man die gaandeweg steeds geïsoleerder kwam te staan.

Het gedwongen vertrek van Overmars op 6 februari 2022 vanwege grensoverschrijdend gedrag was achteraf bezien het begin van het einde. Trainer Ten Hag kon sportief nog veel verbloemen, maar na diens vertrek naar Manchester United ging het mis.

Het afscheid van Overmars betekende in de praktijk dat de gewezen sluitpost steeds meer diens taken moest overnemen. Van de rol van internationaal boegbeeld die hij als algemeen directeur wereldwijd vertolkte, werd hij de persoon binnen Ajax die (in praktijk) de technische portefeuille beheerde.

Het bleek een handschoen die hem niet bepaald paste.

Illustratief

De mislukte samenwerking met Overmars' opvolgers Gerry Hamstra en Klaas-Jan Huntelaar was in dat opzicht illustratief. Steeds vaker ging het mis in de communicatie. Steeds vaker leidde Van der Sar om die reden een eenzaam en bekritiseerd bestaan.

Het gemis van Overmars als rechterhand liet zich steeds duidelijker gelden. Ajax worstelde, maar kwam zelden boven en ging steeds vaker kopje onder. De neerwaartse spiraal waarin Ajax sinds de breuk belandde, werd door de vijfde colonne vooral één persoon aangewreven: Van der Sar.

Een blik op de eindstand van de eredivisie rechtvaardigde volgens de trouwe aanhang de hoon. Ajax eindigde dit seizoen als nummer drie van de eredivisie. Het slechtste resultaat in veertien jaar tijd.

Zo geliefd als Van der Sar in zijn jaren als doelman was, zo scherp werd over hem geoordeeld waar het zijn functioneren als bestuurder betrof. De in Amsterdam alom aanwezige vijfde colonne verweet Van der Sar vooral laakbaar handelen bij delicate kwesties.

Onzichtbaar blijven

Van der Sar verstond de kunst om onzichtbaar te blijven op momenten dat de situatie om een sterke persoonlijkheid vroeg die empathisch naar voren stapte om de club te beschermen. Zo was hij niet aanspreekbaar ten tijde van het vrouwonvriendelijke gedrag van Overmars. Niet alle werknemers zeiden zich veilig te voelen.

Eerder stapte hij ook al niet publiekelijk naar voren toen het noodlot toesloeg bij de onder supporters populaire Abdelhak Nouri.

De talentvolle aanvaller van Ajax werd in de zomer van 2017 in het Oostenrijkse Zillertal getroffen door een hartstilstand tijdens een vriendschappelijke wedstrijd tegen Werder Bremen.

De medische staf van de Amsterdammers zou op het veld niet adequaat genoeg hebben gehandeld, zo luidde het verwijt dat aanvankelijk door de clubleiding van Ajax werd tegengesproken. Het was Ajax' weigerachtige houding aangaande de aansprakelijkheid in de zaak Nouri die Van der Sar door de achterban in de schoenen werd geschoven.

De algemeen directeur toonde zich volgens zowel supporters als de familie Nouri te weinig betrokken en legde gebrekkige daadkracht aan het licht. Het ontbrak Ajax, en dus Van der Sar, volgens velen aan warmte en menselijkheid.

Pas vijf jaar na het voorval betaalden de Amsterdammers een bedrag van 7,8 miljoen euro als compensatie voor de misgelopen carrière van Nouri.

Recente voorvallen als het vertrek van publieklieveling Daley Blind na een conflict met trainer Alfred Schreuder, die niet veel later ook het veld moest ruimen, verdienden niet de schoonheidsprijs.

Dat gold (in mindere mate) eveneens voor het afscheid van technisch manager Hamstra, hoofdscout Henk Veldmate, techniektrainer Gerald Vanenburg en hoofd jeugdopleiding Saïd Ouaali.

Ofschoon hij bij Ajax intern kon rekenen op het nodige krediet, werd Van der Sar zich gaandeweg steeds bewuster van de kritiek op zijn functioneren van buitenaf. Op de vraag om zijn werkzaamheden binnen Ajax van een rapportcijfer te voorzien, kwam de oud-goalie in februari van dit jaar tot een opmerkelijke uitspraak.

"Ik geef mezelf geen voldoende", zei hij in het praatprogramma Rondo. De reden: "We hebben te maken gehad met aspecten die we niet verwachtten."

Niet trots

Gevraagd of hij trots was op zichzelf nam Van der Sar evenmin een blad voor zijn mond. Het was een van de weinige keren dat hij zich recht voor zijn raap uitsprak. "Nee. Maar dat was ik ook niet als we kampioen waren geworden of commercieel een mooie deal hadden gesloten."

Het was een zeldzaam staaltje zelfreflectie. Openheid die evenwel te laat kwam om het imago van onzichtbare beleidsbepaler van zich af te schudden.