Onderzoek: kans op droogte in Hoorn van Afrika 100 keer groter door opwarming aarde
Door de opwarming van de aarde is de kans op droogte in de Hoorn van Afrika ongeveer honderd keer zo groot geworden, blijkt uit onderzoek door de internationale onderzoeksgroep World Weather Attribution. De aanhoudende ernstige droogte had niet plaatsgevonden zonder de uitstoot van broeikasgassen.
De onderzoekers stellen dat de droogte in het gebied in Oost-Afrika niet alleen samenhangt met de hoeveelheid regen, maar vooral met hoeveel water er meteen weer verdampt. Als de bodem warmer is, verdampt veel water voor het is opgenomen. En verdamping gaat sneller als het warmer is.
'Schokkend resultaat'
De onderzoekers kijken vaker naar een verband tussen opwarming van de aarde en natuurrampen. "Soms is het niet aan te tonen of iets door klimaatverandering komt", zegt Gerbrand Koren, universitair docent van de Universiteit Utrecht en een van de onderzoekers. Maar in dit geval was dat duidelijk wel zo. Koren spreekt van een "schokkend resultaat".
Meer regen lost de droogte dus niet per definitie op. "Zonder neerslag is er natuurlijk helemaal niks op te nemen. Dus die neerslag is wel belangrijk, maar het effect van die temperatuur is veel groter, blijkt nu", zegt Sjoukje Philip van het KNMI, ook een van de onderzoekers.
De temperatuurstijging van 1,2 graden Celsius, waarmee de onderzoekers rekenen, is dus van grote invloed op de vruchtbaarheid van de bodem. Voor de Hoorn van Afrika is de opwarming een groter probleem dan voor veel andere gebieden. Want in gebieden waar veel meer regen valt, is het minder zorgelijk als een deel verdampt.
De droogte in de Hoorn van Afrika veroorzaakt al jaren enorme problemen. Mensen en dieren gaan dood en gewassen groeien amper, met conflicten en ontheemde inwoners tot gevolg. "In de laatste twee jaar zijn in de regio zo'n anderhalf miljoen mensen ontheemd geraakt, met een toename in de afgelopen zes maanden", zei Astrid van Genderen Stort van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in januari van dit jaar.
Ongeveer 43.000 Somaliërs zijn vorig jaar overleden als gevolg van de ergste droogte in veertig jaar in het land, staat in een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Unicef. Ook buurlanden Ethiopië en Kenia hebben te lijden onder de droogte.
Regenperiodes
In de Hoorn van Afrika zijn twee regenperiodes. De onderzoekers hebben over beide periodes samen de afgelopen jaren geen trend kunnen bespeuren die een gebrek aan neerslag in verband kan brengen met klimaatverandering. "Minder regen kan onderdeel van de normale variatie zijn, dat hoeft niet door klimaatverandering te komen", zegt Koren.
Los van de vraag of het in een heel jaar meer of minder regent; het maakt ook uit wanneer die neerslag valt, zegt onderzoeker Philip. Als dat gebeurt in een relatief korte periode, dringt het vocht niet altijd meer door in de bodem. "Bij zo'n korte, hevige regenperiode neemt de bodem het water niet goed op. De kans op overstromingen neemt dan toe omdat veel water wegstroomt, in plaats van de bodem in gaat."
Dat een droge bodem minder water opneemt dan meer verzadigde grond is niet nieuw, maar dat de opwarming tot zoveel meer verdamping leidt wel. Een belangrijke wetenschappelijke conclusie, maar voor de inwoners is het probleem daarmee niet opgelost.
"Er zijn wel wereldwijde initiatieven om de klimaatveranderingen af te remmen", zegt Gerbrand Koren. Maar daarmee is de opwarming niet verdwenen. Dus moet er gekeken worden wat wel kan helpen. "Wat kan is het kijken naar lokale oplossingen, zoals een keuze voor andere gewassen of betere irrigatie", vult de onderzoeker aan.
Het probleem is in ieder geval niet per definitie opgelost met meer regen, denken de onderzoekers.
