Nederlands bedrijf moet tussen mijnen, oorlog en piraten in Rode Zee een milieuramp voorkomen
Voor het oog van de wereld gaan Nederlandse bergers binnenkort, midden in een oorlogs- en piratengebied in de Rode Zee, de vervallen olietanker FSO Safer bergen. Smit Salvage, een dochterbedrijf van baggeraar Boskalis, kreeg gisteren de opdracht om een dreigende milieuramp met ingrijpende humanitaire gevolgen in en rond de Rode Zee af te wenden.
Twee jaar geleden lukte het Smit Salvage nog het vastgelopen containerschip Ever Given in het Suezkanaal los te trekken. Deze nieuwe klus in het Midden-Oosten is niet zonder gevaar. Vijf vragen over de berging:
Wat is de FSO Safer?
Een in 1976 in Japan gebouwde olietanker. In 1987 werd die omgebouwd tot drijvende opslag- en overslagfaciliteit: een zogenoemde Floating Storage and Offloading (FSO). Het nationale oliebedrijf van Jemen kocht deze FSO, om vanaf 1988 de ruwe olie van de Marib-olievelden in het land op te vangen en te exporteren via de Rode Zee.
De supertanker ligt afgemeerd op zo'n 9 kilometer uit de kust van Jemen en 50 kilometer ten noordoosten van de haven van Hodeida. Toen in 2015 een burgeroorlog in Jemen uitbrak werd het schip verlaten, omdat de olieproductie in het land door het bloedige geweld stilviel.
Waarom is het vaartuig zo gevaarlijk?
De FSO Safer heeft sinds 1987 nooit meer voor onderhoud in een droogdok gelegen. Sinds het is verlaten is er ook geen regulier onderhoud meer gepleegd. Hierdoor kan het vaartuig inmiddels uit elkaar vallen en zinken. Door de opeenhoping van gassen in de tanks zou de supertanker zelfs kunnen exploderen.
Aan boord van de FSO Safer bevindt zich naar schatting ruim 150 miljoen liter ruwe olie. De inhoud hiervan is vier keer meer dan in zee belandde bij de ramp met de Exxon Valdez in 1989 bij Alaska. Mocht de FSO Safer vergaan, dan zou volgens de Verenigde Naties op vijf na de grootste olieramp op zee ooit plaatsvinden. Het opruimen van de milieuschade in de Rode Zee zou naar schatting van de VN 20 miljard dollar kosten, waarbij de vispopulatie een kwart eeuw nodig heeft om te herstellen.
Voor de inwoners van het door oorlog zwaar getroffen Jemen zijn de gevolgen nog desastreuzer, omdat het door de olieresten op het water en de kust schier onmogelijk wordt om hulpgoederen en voedsel aan te leveren. Ook zou de wereldwijde scheepvaart, na de stremming in het Suezkanaal door de Ever Given twee jaar geleden, opnieuw en ditmaal lange tijd moeten omvaren. Volgens scheepvaartnieuwssite Lloyd's List leidde de blokkade van het doorvoerkanaal indertijd tot 400 miljoen dollar schade per uur aan de wereldeconomie.
Waarom is het zo'n lastige klus?
Allereerst omdat eigenlijk niemand weet hoe de FSO Safer er daadwerkelijk aan toe is. Smit Salvage zal eerst twee weken lang een grondige inspectie moeten uitvoeren, legde directeur Peter Berdowski van moederbedrijf Boskalis uit in het NOS Radio 1 Journaal. "Omdat je niet weet welke dampen er rondhangen, stappen onze mensen met speciale pakken en zuurstofmaskers aan boord. Die moeten stuk voor stuk alle meer dan twintig tanks openen om er metingen te doen en de gassen te verdrijven."
Hoe Smit de olietanker bij Jemen gaat leeghalen is te zien in deze animatie:
De olie kan pas worden overgezet als duidelijk is of het vaartuig blijft drijven. Berdowski verwacht aardig wat 'gaten en scheuren' op het bijna vijftig jaar oude vaartuig aan te treffen. "Je kunt niet zomaar aan een kant olie gaan overpompen, omdat het risico bestaat dat het schip kan breken." Als de olie er uit is wordt het schip gewassen om uiteindelijk bij een werf te worden gesloopt.
Dat heeft Smit Salvage toch al eerder gedaan?
Het is de specialisatie van het bedrijf. Het allergrootste risico is het gebied zelf. In Jemen strijdt de overheid met steun van Saudi-Arabië tegen door Iran en Hezbollah gesteunde sjiitische Houthi-rebellen en diverse extremistische partijen. In de burgeroorlog vinden "gruwelijke mensenrechtenschendingen" plaats, rapporteert Amnesty International.
Ook moeten de bergers in de Rode Zee opletten voor piraten uit Eritrea, hoewel die doorgaans meer zuidelijk opereren. "Het is ook een gebied waar mijnen zijn geplaatst", schetst Berdowski de omgeving van de FSO Safer.
Hoe zit het met de veiligheid van de bergers?
De 65 mensen die de supertanker moeten bergen worden door de Verenigde Naties bewaakt. De ploeg is ook ingehuurd door de VN, die voor de operatie aan diverse landen vele miljoenen heeft gevraagd en zelfs een crowdfundingsactie opzette.
Hoewel Smit Salvage in Iran en Irak in vergelijkbare lastige omstandigheden heeft gewerkt, noemt Berdowski de klus in Jemen uniek. "Er is daarom een zeer uitvoerig veiligheidsplan opgesteld in overleg met de VN. Dat wordt per dag gemonitord. De situatie is grillig en kan snel veranderen. Je ziet het in Sudan. We moeten elke dag heel alert zijn."
