Mentaliteit in verkeer gaat hard achteruit, zegt verkeerspsycholoog

Het aantal doden in het verkeer is gestegen naar een piek sinds 2008, meldde het CBS vanochtend. Vorig jaar kwamen 737 verkeersdeelnemers om het leven en opvallend is het hogere aantal fietsers van 75 jaar en ouder. Met 150 doden was dat 60 procent meer dan in 2021.

Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen is niet verbaasd dat het aantal verkeersslachtoffers is gestegen: "De bevolking groeit en hoe meer mensen op de weg zitten, hoe meer kans op ongelukken."

Het wordt steeds drukker en dat leidt tot ergernis. Tertoolen observeert het verkeer met enige regelmaat: "Bumperkleven bijvoorbeeld of nog net voor iemand langs. En fietsers nemen vaak voorrang, terwijl je voorrang moet krijgen. Verder neemt het aantal drankrijders toe en vergeet het gebruik van de mobiele telefoon niet, die is ook nog steeds een grote oorzaak van ongelukken."

Het is volgens Tertoolen vooral een mentaliteitskwestie: "We zien dat de mentaliteit in het verkeer ontzettend achteruitgaat. Mensen geven anderen veel minder de ruimte. Ze zijn individualistisch bezig en hebben korte lontjes, ook in het verkeer."

Fietser kwetsbaarst

"Wat we ook zien, is dat fietsers de weg vaak moeten delen met automobilisten. Als er geen vrij liggende fietspaden zijn, is de kans op ongelukken veel groter", zegt Tertoolen. "De fietser is de kwetsbaarste verkeersdeelnemer. Die kunnen natuurlijk ook individualistisch bezig zijn en niet goed opletten, maar bij een ongeluk tussen een auto en een fietser is die laatste het kwetsbaarst van de twee."

De elektrische fiets draagt volgens de verkeerspsycholoog zeker bij aan het grotere aantal doden in het verkeer. "Naarmate de snelheid hoger is, is de klap ook harder."

En de elektrische fiets is erg in opkomst. "Soms heb je het idee dat er meer elektrische fietsen zijn dan gewone fietsen en toch zijn we er nog niet echt aan gewend. Het feit dat zo'n fiets plotseling bij je kan zijn, omdat 'ie veel en veel harder gaat dan vroeger, dat is iets waar we nog niet op zijn ingesteld", zegt Tertoolen.

CBS-onderzoeker Ruben van Gaalen ziet ook dat de fietser kwetsbaar is en dat steeds meer ouderen op de fiets zitten. "Sinds corona zijn ze meer kilometers op de fiets gaan maken. Ouderen worden steeds mobieler en dat is goed, dat mensen gezond zijn en meer bewegen, maar de risico's nemen dan wel toe", zegt hij.

Betere fietspaden

De Fietsersbond is blij dat ouderen langer doorfietsen en is het eens met verkeerspsycholoog Tertoolen dat er meer vrij liggende fietspaden nodig zijn: "De infrastructuur ontwikkelt zich niet mee", zegt directeur Esther van Garderen. "Er moet meer asfalt voor fietspaden komen, want die voldoen nu lang niet altijd aan de norm, zoals de minimumbreedte."

Het kabinet streeft naar nul verkeersdoden in 2050. De Verkeersveiligheidscoalitie, een groep van 36 organisaties als de ANWB, Veilig Verkeer Nederland en ook de Fietsersbond, zegt dat die doelstelling steeds verder uit het zicht raakt. Zij vragen de politiek om forse investeringen in handhaving en fietsveiligheid.

Verkeerspsycholoog Tertoolen vindt dat we weer wat meer begrip moeten krijgen voor elkaar. "Er moeten campagnes komen, mensen moeten beter worden voorgelicht en met zulke slachtofferaantallen moeten er ook wel degelijk maatregelen worden genomen."

Handhaven, de pakkans moet omhoog, en een andere manier van straffen, vindt hij: "Ik ben voorstander van een puntensysteem, dat je je rijbewijs eerder kwijtraakt als je echt grote overtredingen maakt. Boetes zijn vervelend, maar als je ze hebt betaald, ga je doen wat je altijd al deed. Als je je rijbewijs kwijt bent, is dat een heel ander verhaal."

Een helmplicht?

Vanuit medische hoek wordt gepleit voor een helmplicht op de fiets, kan dat helpen? "Natuurlijk is het goed om mensen die zich wat onzeker voelen in het verkeer en ook zeker ouderen, aan te raden een fietshelm op te zetten, zegt Tertoolen. Toch is hij geen voorstander van een verplichting. "Het is een beetje victim blaming, want heel vaak is de automobilist de veroorzaker van een ongeluk en om dan het slachtoffer te gaan verplichten om iets onaangenaams te doen, vind ik de verkeerde gang van zaken."

En net als de Fietsersbond denkt hij dat een helmplicht het fietsen onaantrekkelijker zal maken: "Het is juist een goede zaak dat mensen veel fietsen, met een helmplicht zullen veel minder mensen op de fiets stappen en dat willen we ook niet."