Plan voor elektriciteitssnelwegen gepresenteerd

• Rob Koster

  Economieverslaggever

Het grootste deel van onze elektriciteit zal in de toekomst afkomstig zijn van de grote windmolenparken op de Noordzee. Daarvoor zijn de komende decennia enorme investeringen van tientallen miljarden euro's nodig. Landelijk beheerder van het hoogspanningnet Tennet presenteert daarom vandaag het elektriciteitsnetwerk zoals dat er aan het einde van de energietransitie uit moet zien.

Vernieuwing is hard nodig, want nu al piept en kraakt het op het Nederlandse elektriciteitsnetwerk. Zo is er op veel plaatsen te weinig capaciteit om stroom van wind- en zonneparken af te voeren naar de plekken waar de elektriciteit nodig is. Ook particulieren kunnen de stroom die ze opwekken met zonnepanelen niet altijd terug leveren aan het net. Bedrijven die over willen schakelen van gas op elektriciteit en zwaardere aansluitingen nodig hebben, komen op veel plaatsen op een wachtlijst.

Dat komt doordat er pas een nieuwe verbinding wordt aangelegd als er een concreet verzoek voor wordt gedaan. Tennet wil dit omdraaien en de verbindingen aanleggen waarvan verwacht kan worden dat we die in de toekomst nodig hebben. Dat gebeurt nu al op zee waar kabels naar toekomstige windparken gepland worden die nog niet door de overheid zijn aanbesteed.

Het bestaande hoogspanningsnet op land wordt uitgebreid en verzwaard om de overgang van gas naar elektriciteit voor huishoudens en bedrijven mogelijk te maken. Het gaat dan om wisselstroom (AC) die ook in woningen wordt gebruikt.

Omdat ook de grote industrieclusters in Nederland over moeten op elektriciteit, komen er elektriciteitssnelwegen waarmee gelijkstroom (DC) van de bron - bijvoorbeeld windparken op zee- naar de gebruiker wordt gebracht.

Die gebruikers zijn de industriegebieden rond de Eemshaven en Delfzijl, de industrie rond het IJ in Amsterdam, de havens van Rotterdam en Terneuzen en het industriegebied Chemelot bij Geleen in Limburg.

De gelijkstroomverbindingen zullen deels ondergronds aangelegd worden. Gelijkstroom kan beter, sneller en met minder capaciteitsverlies over grote afstanden vervoerd worden dan wisselstroom. De vraag naar zwaardere elektriciteitsaansluitingen in de industrie is veel sneller gestegen dan verwacht vanwege de hoge gasprijzen afgelopen jaar na de inval van Rusland in Oekraïne.

Doordat Nederland vanwege de klimaatdoelen moet overschakelen van olie en gas op duurzaam opgewekte elektriciteit, wordt het sterker afhankelijk van het weer. Grote windmolenparken op de Noordzee zullen het grootste deel van de elektriciteit gaan leveren. Tennet wil samenwerken met andere Noordzeelanden om de pieken en dalen van windenergie efficiënt op te vangen.

Dat betekent dat windmolenparken niet alleen verbonden moeten zijn met het land dat ze bouwt, maar ook met andere Noordzeelanden. De kabels op de Noordzee worden dan via platformen aan elkaar gekoppeld zodat Nederland bij een overschot elektriciteit aan bijvoorbeeld Denemarken of Engeland kan leveren en andersom.

Daarnaast moeten onderlinge stroomverbindingen het mogelijk maken om bij windstilte stroom van waterkrachtcentrales in Noorwegen te gebruiken of van kerncentrales in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

Wat zijn de problemen voor het stroomnet?

We legden het eerder uit in deze video:

Voor de uitwisseling van stroom op zee moeten er nog wel goede onderlinge afspraken gemaakt worden. De Noordzeelanden spreken hier binnenkort over op een conferentie van ministers en regeringsleiders in het Belgische Oostende.

Vorig jaar werd er een in het Deense Esbjerg een begin gemaakt met de samenwerking op de Noordzee. Na Nederland, Duitsland, België en Denemarken sluiten nu ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich bij deze samenwerking aan.

Hoe meer er onderling samengewerkt wordt, hoe minder gascentrales er achter de hand gehouden hoeven te worden om bij windstilte genoeg elektriciteit te hebben is het idee.