Feesten en investeren kan in 'nieuw' Saudi-Arabië, maar politieke kritiek niet

• Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

Cristiano Ronaldo, Alicia Keys, Will Smith en Afrojack. In Saudi-Arabië is het een komen en gaan van internationale sterren. De Formule 1 is net achter de rug, een filmfestival is in aantocht en ze mikken op het WK voetbal 2030.

Het land opent zich in rap tempo voor buitenlandse investeerders en evenementen. Na tientallen jaren vol restricties is dat voor velen een verademing - maar voor critici wordt het volgens mensenrechtenorganisaties alsmaar gevaarlijker om zich uit te spreken. Zolang je je bij de massa voegt kan je enthousiast zijn over alle hervormingen, als je maar niet kritisch over politiek praat.

Iemand die het land voor het eerst bezoekt merkt het misschien niet eens op; Saudische vrouwen die in de bediening werken of bij de receptie van een hotel. Dat was een paar jaar geleden allemaal ondenkbaar. Tot voor kort waren Saudische vrouwen vrijwel onzichtbaar in het openbare leven. Nu kunnen vrouwen probleemloos zonder hoofddoek en abaya over straat.

Het roer om

Saudi-Arabië was altijd een van de conservatiefste landen ter wereld. Mannen en vrouwen leefden in gescheiden werelden, concerten en bioscopen waren verboden en er was nauwelijks iets te doen.

Zeventig procent van de Saudische bevolking is onder de dertig en al die jonge mensen hebben toegang tot het internet en sociale media. Na jaren waarin de religieuze politie iedereen die zich niet aan de strikte regels hield op de vingers tikte, is het roer omgegooid. De grootste namen uit de sport en entertainmentindustrie worden met grof geld gelokt. Zij lijken zich geen moment te storen aan de mensenrechtenstatus van het land.

Correspondent Daisy Mohr was in Jeddah en ging naar een van die festivals, MDLBEAST. 40.000 jonge Saudiërs die helemaal losgaan bij een optreden van Charlie Puth, een Saudische dj en Afrojack.

"Als je me vijf of zes jaar geleden had gevraagd of dit allemaal mogelijk zou zijn, had ik volmondig 'nee' gezegd", zegt Faisal Abbas, hoofdredacteur van de Saudische krant Arab News. De journalisten in zijn team schrijven veel over de '2030 visie' van het Koninkrijk, het masterplan dat het land moet moderniseren en de economie moet diversifiëren zodat het in de toekomst niet meer alleen afhankelijk is van de olie-inkomsten.

Dagelijks staan er artikelen in Arab News over de nieuwe ontwikkelingen. Saudische zangeressen en danseressen die plotseling voor een gemengd publiek mogen optreden, internationale conferenties, megasteden in ontwikkeling en economische initiatieven. "Dit moet de opmerkelijkste verandering zijn die deze regio in decennia heeft gezien. De helft van de samenleving was hier verlamd. Vrouwen mochten niet werken en werden behandeld als tweederangsburgers. Ik zeg heus niet dat alles wat er hier nu gebeurt ideaal is of dat we al onze doelen al hebben bereikt, maar opmerkelijk is het."

Waar zijn de kritische stemmen?

Kritische stemmen zijn in Saudi-Arabië niet meer te vinden, en dat komt volgens Amnesty International door de toegenomen repressie. "In het afgelopen jaar is de repressie echt geëscaleerd", weet Dana Ahmed van Amnesty International in Beiroet. "Mensen zijn het doelwit van belachelijke aanklachten. Dat kan vanwege een tweet zijn of iets anders op sociale media. Soms is het omdat iemand heeft gesproken met een internationale organisatie of een diplomaat. Alles wat de autoriteiten als een bedreiging zouden kunnen beschouwen kan als een misdaad worden gezien. Vaak is niet duidelijk wat het precies is want de rode lijnen zijn vaag."

Wat wel duidelijk is, vertelt Ahmed, is dat het bekritiseren van de kroonprins en de koninklijke familie strafbaar is. "Daar staan hele lange gevangenisstraffen op."

In het Saudi-Arabië van vandaag is het volgens Ahmed simpelweg geen optie om activist te zijn. "Momenteel zit iedereen vast en als ze niet vast zitten dan zijn ze op een andere manier tot zwijgen gebracht. Zodra ze hun mond open doen riskeren ze gearresteerd te worden. Prominente activisten zijn vastgezet en ze worden als voorbeeld gebruikt voor anderen. Op deze manier wordt iedereen ontmoedigd zich uit te spreken. Ik denk dat de strategie van de autoriteiten is om de veranderingen van bovenaf te laten komen. Het is niet iets dat geëist kan worden door het volk; dit wordt het volk door de overheid gegeven. En spreek je dat tegen, dan is de prijs die je betaalt heel hoog."