Boeren de dupe van kernramp Japan

Door correspondent Joan Veldkamp in Date, Japan

De provincie Fukushima is oogverblindend mooi. Overal zie ik ruige bergen, groene dalen met rijstvelden en boomgaarden, en elegante Japanse boerderijen met omhoog krullende daken. Het is er vruchtbaar en er is eten en water in overvloed, evenals nucleaire straling.

In het boerendorpje Date, dat zo'n zestig kilometer van de Fukushima kerncentrale af ligt, laat boerin Inowa-san me thuis informatiebulletins zien van de gemeente. Daarop staan de laatste resultaten. Bijna ieder uur wordt er op verschillende plekken in Date straling gemeten.

De hoogste waarden liggen inmiddels rondom de 2,9 millisievert per dag. Dat is niet verontrustend hoog, maar niemand weet exact wat het dorpje aan straling over zich heen heeft gekregen, de eerste dagen na de explosies in de kerncentrale in maart. Het staat vast dat ook mensen buiten de evacuatiezone schade oplopen aan hun gezondheid, omdat ze langdurig aan straling worden blootgesteld, ook al betreft het daar een lage dosering.

Belediging

Bij het familie-altaar in de opkamer, waar we op onze hurken aan een laag tafeltje zitten, staan verse bloemen en fruit. Ook aan haar gasten serveert de boerin verse perzik. Even zegt een stemmetje in mijn achterhoofd: "niet eten!", maar dat zou de ultieme belediging zijn.

Ze laat scheuren zien in de muur en er zijn tegels naar beneden gekomen tijdens de laatste aardbeving. Iedere Japanner maakt in zijn leven wel een paar aardbevingen mee en scheuren kunnen worden gerepareerd. Die enge straling is echter nieuw en daarop was niemand in Date berekend.

We gaan naar buiten waar boeren rijst planten. Er komt een schoolklas aangezet die zal meehelpen. De kinderen zijn uitgelaten en vrolijk. Maar toch doet het geheel kunstmatig aan. Men wil dat de kinderen van Date weer zorgeloos van de natuur en de buitenlucht kunnen genieten, vandaar het uitje in het weiland. Maar ze moeten wel allemaal een mondkapje dragen.

Schade

De boerin vertelt dat de woede die ze voelde vlak na de ramp, heeft plaatsgemaakt voor verdriet en schaamte. "Wat hebben we de wereld aangedaan met die radioactieve lucht en al het radioactieve zeewater?"

Aan haar oogst zal ze niet genoeg verdienen, want er wordt nauwelijks meer iets verkocht. De boerenvakbond heeft al stappen ondernomen om schadevergoeding van Tepco te krijgen voor haar leden. Ook mevrouw Inowa zal daar een deel van krijgen.

Maar ze is gewend aan een sober bestaan en het is even niet haar inkomen dat haar zorgen baart, het is vooral de toekomst. "Kunnen we hier ooit nog onbezorgd groente en fruit verbouwen en onze kinderen en kleinkinderen buiten laten spelen?", vraagt ze zich af. "Kunnen we hier ooit nog echt gelukkig zijn?"

Boos

We bezoeken de plattelandswinkel die uitsluitend producten verkoopt van boeren uit de omgeving. Er liggen onder andere prachtige, volrijpe aardbeien en rode tomaten. Alles is gecontroleerd op straling en veilig verklaard. Er zijn wel een paar klanten, maar die kopen vooral bloemen.

"De verkoop is ingestort sinds de ramp", zegt de winkelier. "Het zal waarschijnlijk nog jaren duren voordat Fukushima eindelijk verlost is van een negatief imago. Ja, dat maakt me boos. Want wij zijn hier niet het slachtoffer van een natuurramp maar van een ongeluk dat door mensen is veroorzaakt."

Steeds meer Japanners worden boos. En willen totale openheid van zaken van Tepco. Er zijn ook steeds meer demonstraties, een zeldzaam verschijnsel in Japan waar altijd naar consensus wordt gestreefd. Maar dat model lijkt niet langer houdbaar, nu het drama met de kerncentrale maar blijft voortduren. Japanners slikken de halve waarheden en onvolledige informatie niet langer.

Bescherming

Het hoofdkantoor van Tepco in hartje Tokio blijkt zwaar te worden bewaakt. "Het is een beetje de omgekeerde wereld", zegt een voorbijganger. "Ik noem het bedrijf crimineel, omdat het de boel zo uit de hand heeft laten lopen, maar systematisch weigert een onafhankelijke partij toe te laten om zaken te checken. En de criminelen worden nu ook nog beschermd."

"In Tokio zijn gelukkig veel onafhankelijke instituten die iedere dag straling in water en lucht meten en de resultaten publiceren op het net. Tot nu toe vertrouw ik het nog. Maar we hebben geluk dat de wind nog steeds vanuit het zuiden komt. Aan het einde van het het jaar draait de wind. Als de centrale dan nog niet onder controle is, voorzie ik hier echt een probleem."