Adri Duivesteijn: dwarse socialist die Rutte bijna ten val bracht
PvdA-politicus Adri Duivesteijn, die vandaag op 72-jarige leeftijd na een langdurige ziekte overleed, was een sociaal-democraat van de oude stempel. Een machtspoliticus met idealen, die door roeien en ruiten ging om zijn doelen te bereiken. Een dwarse eenling ook die zich niets aantrok van de partijdiscipline.
Met die houding bracht hij als senator het tweede kabinet-Rutte tweemaal aan de rand van de afgrond.
Betaalbare woningen
De regeringspartijen VVD en PvdA waren in de Eerste Kamer afhankelijk van steun van de zogenoemde 'constructieve oppositie', waarmee ze de kleinst denkbare meerderheid hadden. Duivesteijn kreeg een sleutelpositie toen hij in 2013 tussentijds in de Eerste Kamer kwam. Hij voelde weinig voor de samenwerking met de VVD en had weinig respect voor PvdA-leider Diederik Samsom, die in zijn ogen de linkse idealen verkwanselde.
In december 2013 dreigde hij tegen het Woonakkoord te stemmen dat met 'de constructieve oppositie' was gesloten. De woningcorporaties kregen grote heffingen opgelegd, wat botste met zijn ideaal van betaalbare woningen voor de laagste inkomens. Hij werd onder grote druk gezet, waarna hij in de nacht van 18 december toch voorstemde. Naar eigen zeggen had hij het kabinet in 'de Nacht van Duivesteijn' gespaard om politieke chaos te voorkomen.
Vrije artsenkeuze
Een jaar later verzette hij zich tegen de Zorgwet van VVD-minister Edith Schippers, omdat daarin de vrije artsenkeuze werd beperkt. Mensen met een goedkope zorgverzekering zouden niet hun eigen arts kunnen kiezen. "Dat is tweedeling in de zorg. Een sociaal-democraat kan daar alleen maar tegen in opstand komen", vond hij.
Opnieuw werd hij onder druk gezet, maar bij de stemming fluisterde hij: 'tegen', waardoor de Zorgwet was verworpen.
Prostaatkanker
In interviews vertelde hij dat hij ook werd gedreven door persoonlijke ervaring. Hij had sinds 2006 een agressieve vorm van prostaatkanker en had een andere arts gezocht nadat hem was gezegd dat hij was uitbehandeld. Medicijnen hielden hem sindsdien op de been. Hij vond dat iedereen recht had op zo'n vrije artsenkeuze.
Vanuit de PvdA werd dit anders gespind. Daar werd het verhaal verspreid dat de zieke Duivesteijn niets meer te verliezen had.
Rutte en Schippers toonden binnenskamers hun woede aan de PvdA, die zich volgens hen een onbetrouwbare partner had getoond. Toch werd, zoals zo vaak onder Rutte, 'een geitenpaadje' gevonden. De wet werd opnieuw ingediend met een enigszins gewijzigde tekst, waardoor iedereen, ongeacht de polis, een second opinion kon aanvragen. Duivesteijn had gezegevierd, maar het was ook zijn politieke zwanenzang. Na de verkiezingen van 2015 keerde hij niet terug in de Eerste Kamer.
Schilderswijk
Duivesteijn was altijd een vertegenwoordiger geweest van het wethouderssocialisme, in de traditie van Wibaut en Schaeffer. Als wethouder van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening in Den Haag (van 1980 tot 1989) en Almere (van 2006 tot 2013) had hij zich een daadkrachtig bestuurder getoond.
Hij was geboren in de Haagse Schilderswijk, waar hij ook opgroeide en zijn politieke carrière begon, bij een actiegroep tegen de verloedering van de buurt.
Als wethouder verzette hij zich met succes tegen de sloop van de Schilderswijk en andere verpauperde wijken en hun vervanging door middelmatige 'bloemkoolwijken' die ook in Zoetermeer of Purmerend hadden kunnen staan. Hij nam afstand van het 'winstgestuurde produktiedenken' en wilde de sociale en architectonische kwaliteit van de volkswijken verbeteren. In 1987 kreeg hij er de Berlageprijs voor en in 2014 werd hij ereburger van Den Haag, vanwege zijn "blijvende betekenis" voor de volkshuisvesting.
Bouwwethouder
In 1994 werd Duivesteijn lid van de Tweede Kamer, waar hij bekend werd als een linkse PvdA'er die zich inzette voor de laagste inkomens. In zijn ogen ging het met de PvdA van kwaad tot erger. Hij was er ongelukkig mee dat partijleider en premier Wim Kok "de ideologische veren afschudde". In Wouter Bos, partijleider van 2002 tot 2010, herkende hij niet eens een sociaal-democraat.
Hij voelde zich in de partij en fractie niet meer thuis, maar hervond zijn elan toen hij in 2006 wethouder in Almere werd. Terwijl hij in Den Haag bleef wonen, schudde hij Almere op. Oude plannen verdwenen in de papierversnipperaar en er kwamen nieuwe voor in de plaats, voor de bouw van 60.000 woningen. Kenmerkend was dat bewoners naar eigen wens en zonder veel restricties hun eigen huis konden bouwen.
Almere moest volgens hem optimaal verbonden worden met Amsterdam. "Ik vind het essentieel dat Almere zich verankert in de Amsterdam Metropool", zei hij. "Het moet vanzelfsprekend worden vanuit Almere naar het centrum van Amsterdam te reizen. En andersom. We moeten het punt zien te bereiken dat het heel normaal is boodschappen te doen aan het Rokin om vervolgens 20 minuten later de metro te verlaten in Almere. Dat is in Londen of Parijs ook het geval."
Geïnspireerd door het idee van de 'Green City' haalde hij ook de Floriade naar Almere, wat uitliep op een financieel debacle. Duivesteijn was toen al lang weg.
De laatste jaren leefde hij "van behandeling naar behandeling", vertelde hij eind 2021 in het AD. "Sommige mensen worden er depressief van. Dat zit gelukkig niet zo in mijn aard. Vaak heb je als bestuurder dat mensen zeggen waarom iets niet kan. Dan zeg ik: 'Kun je misschien vijf minuten besteden aan de vraag waarom het wél zou kunnen?' En dan lukt het dikwijls ook. Die instelling heb ik vastgehouden, tot op de dag van vandaag."
