Kiesraad mikt op transparantere telling bij deze Statenverkiezingen

Het tellen bij de Provinciale Statenverkiezingen en de waterschapsverkiezingen verloopt morgen anders dan anders. Het doel is meer openheid, om zo het vertrouwen in de uitslag extra te waarborgen. Telfouten moeten transparanter worden gecorrigeerd en het tellen kan sneller, doordat stembureaus in eerste instantie per partijlijst kunnen tellen. Ook wordt het gemakkelijker om hertellingen aan te vragen.

In een toelichting op de veranderingen benadrukt de Kiesraad dat verkiezingen een proces van vertrouwen zijn. De raad refereert ook aan het recentelijk gemanifesteerde wantrouwen in het democratisch proces in bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Brazilië, waar overheidsgebouwen werden bestormd nadat er twijfels waren gezaaid over een verkiezingsuitslag.

"De basis van onze democratie is het uitbrengen van de stem. Het is dus echt heel belangrijk om verkiezingen goed te organiseren. We hebben de afgelopen jaren al gekeken hoe we dat beter kunnen doen", zegt minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. Volgens de minister wordt het stemproces "robuuster" met de veranderingen.

De veranderingen zijn vastgelegd in een wet die op 1 januari dit jaar is ingegaan. Nieuw is onder meer de zogenaamde 'centrale stemopneming' waarvoor gemeenten bij de opzet konden kiezen. Daarbij telt een stembureau morgen op de verkiezingsavond alleen per partijlijst, waardoor er dus sneller een beeld is van een uitslag. Een dag later, donderdag, wordt dan opnieuw geteld, waarbij ook de stemmen per kandidaat worden geteld.

Eerder bestond er alleen een 'decentrale stemopneming', die inhoudt dat stembureaus soms tot diep in de nacht per lijst én kandidaat tellen, wat vervolgens een dag later door het gemeentelijke stembureau wordt gecontroleerd.

Hertellen kan makkelijker

Ook voor het aanvragen van hertellingen veranderen dus de regels. Eerder werden die alleen gedaan als het vermoeden bestond dat er telfouten waren gemaakt die van invloed waren op de zetelverdeling. Nieuw is nu dat het overkoepelende centrale stembureau ook bij kleine fouten en meldingen van kiezers al aan de bel kan trekken bij het gemeentelijke stembureau, dat daarna onderzoek of een hertelling kan doen, en waar nodig correcties kan aanbrengen.

Een reden voor verder onderzoek naar een uitslag kan bijvoorbeeld een onverklaard verschil zijn tussen het aantal kiezers en het aantal getelde stembiljetten. Andere mogelijke redenen zijn een opvallend hoog percentage blanco stemmen (3 procent of hoger) of een uitslag van een stembureau die zeer afwijkt van het gemeentelijke gemiddelde.

Het tellen en het hertellen van stemmen is te volgen voor iedereen die dat wil, benadrukken Bruins Slot en de Kiesraad. "Iedereen mag komen kijken bij het tellen van de stemmen", zegt de minister. "En de uitkomsten van de tellingen worden ook weer gepubliceerd op internet. Dus mensen kunnen ook bekijken wat er precies is opgeschreven en wat de bijzonderheden zijn. Dat kunnen ze allemaal controleren."