Chinese corona-demonstranten wacht surveillance of celstraf
China's nieuwbakken premier Li Qiang wil het liefst weer vooruitkijken. "De economie stabiliseert en wint aan vaart", sprak hij in zijn eerste publieke optreden in zijn nieuwe rol. De 63-jarige Li, die als partijchef in Shanghai uitvoering gaf aan een van China's meest rücksichtslose lockdowns, lijkt de offers van zero covid alweer vergeten. De mensen die ertegen in verzet kwamen zijn dat nog lang niet.
Ze gingen de straat op met kaarsjes en blanco A4'tjes. Sommigen riepen op tot vrijheid van meningsuiting, anderen wilden zelfs regimeverandering. Het gros wilde vooral af van de draconische coronamaatregelen. "Ze wilde rouwen om de doden van Ürümqi en een einde aan de lockdowns", vertelt een goede vriend over demonstrant Cao Zhixin, die net als meerdere anderen al drie maanden zit opgesloten.
Twaalf weken na dato staan er nog altijd meerdere politiewagens gestationeerd rond de Liangmahe, de plek van de protesten in Peking. Een ervan rijdt weg zodra een videocamera uit onze tas komt. Vervangen door een Nissan met agenten in burger. Hier is niets te zien, lijkt de boodschap. Van de mensen die erbij waren, zijn de wonden amper geheeld.
"Het coronabeleid van die ene man was ondraaglijk. Een onnodig lange marteling", zegt een vriendin van een andere gedetineerde demonstrant. "Maar hoe groot de onderdrukking ook is, het komt zelden voor dat mensen op deze schaal de straat op gaan om ertegenop te staan", zegt ze. Ze zit in het buitenland, waar het nog iets makkelijker praten is. "In China loop je algauw tegen problemen aan."
Surveillance en versleutelde berichten
Binnen de landsgrenzen wil vrijwel niemand praten. Kunstenaar Luyun wil dat wel, al heeft ze niet veel te zeggen. "Ik heb gehoord dat ze zou zijn meegenomen, veel meer weet ik niet. De opening van deze tentoonstelling kon ze niet meer meemaken", zegt ze over Li Siqi, die sinds medio december vastzit. De teksten op de expositie zijn van de hand van Siqi. "Ze gebruikte al geen WeChat meer, omdat ze dacht dat ze gemonitord werd."
Een e-mail op een groot scherm bij de ingang, geschreven door de vriendin van Luyun, vertelt meer. "Ik heb gehoord dat Siqi opnieuw is verdwenen", luidt de tekst. "De temperaturen zijn omlaaggegaan, het is koud." De Pekinese winter mag dan plaatsmaken voor de lente, kil blijft het, zeggen vrienden en bekenden van de gedetineerden die de NOS de afgelopen weken sprak.
Sommigen hebben een tweede telefoon genomen om via versleutelde berichtenapps te kunnen communiceren. Meermaals gaat de telefoon uit, wordt de simkaart eruit getrokken. Sommigen zeggen surveillance te ervaren, niemand waant zich veilig. Dat is niet zo gek, in een periode dat vrienden en kennissen plots kunnen verdwijnen. Een kennis van PwC-accountant Li Yuanjing, ook zij kwam in opstand, beschrijft hoe Yuanjing niet kwam opdagen op haar eigen verjaardagsborrel. Ook zij zit nog vast.
Er zijn wel mensen vrijgelaten. Bareigenaar Lin Yun bijvoorbeeld. Net als meerdere van zijn vrienden en collega's is hij weer op vrije voeten. Hoe vrij ze precies zijn, is onduidelijk. Ze zouden hebben moeten zweren niet met de media te praten. De negen jaar oude bar van Lin Yyun, een populaire plek voor videoscreenings en lezingen, werd kort na zijn vrijlating gesloten. Onduidelijk is of die sluiting verband houdt met de protesten.
Celstraffen voor 'ruzie zoeken'
Tegen meerdere demonstranten, onder wie Zhixin, zijn inmiddels aanklachten geformuleerd. Eerst heette het verstoring van de openbare orde, nu 'ruzie zoeken' en 'problemen veroorzaken'. Celstraffen daarvoor kunnen oplopen tot vijf jaar. "Ruzie zoeken is zo breed dat het tegen iedereen gebruikt kan worden", zegt een goede vriend van Zhixin. Advocaten ziet het als symptoom van een gebrek aan bewijslast.
Een betrokkene beklaagt zich dat er "nauwelijks iets op papier" staat. "Het is één grote doofpot", zegt ze over de manier waarop het Chinese rechtssysteem met dit soort zaken omgaat. Hoeveel mensen er zijn gearresteerd na protesten in steden als Shanghai, Chengdu en Guangzhou, is onduidelijk. Het zou gaan om tientallen, mogelijk meer.
"Een zwart gat", zegt ook de nabije vriend van Zhixin. Hij ging er al van uit dat er in elk geval tot de sluitingsceremonie van het politiek gevoelige Volkscongres geen sprake zou zijn van vrijlating. Wanneer wel? "Ik vrees dat het lang duurt, maar het is onvoorspelbaar. Tot nu toe lijken ze alles te doen om haar langer in detentie te houden om haar te demoraliseren, maar ze is mentaal sterk."
Al tien jaar is Xi Jinping de baas van China. Deze video laat zien hoe hij zo machtig werd en wat Xi met China wil:
