Zorgen in VS over hervormingsplannen Israël

• Nasrah Habiballah

Sinds Benjamin Netanyahu opnieuw is aangetreden als premier van Israël heeft hij nog geen uitnodiging gehad van het Witte Huis. Daar rekende hij eigenlijk wel op tijdens het bezoek van de Amerikaanse minister Blinken van Buitenlandse Zaken aan Israël, begin dit jaar. Het uitblijven van de officiële uitnodiging zou te maken hebben met zorgen van de Amerikanen over Israëlische hervormingsplannen.

De Israëlische regering is de meest rechtse en conservatieve die het land ooit heeft gehad. Ze wil juridische hervormingen doorvoeren die het Hooggerechtshof aanzienlijk minder macht geven over het rechtssysteem. Tegelijk zou de Knesset, het Israëlische parlement, juist veel meer macht krijgen.

In Israël gaan tienduizenden mensen al weken achter elkaar de straat op om te demonstreren tegen die plannen. De demonstranten zijn bang dat de hervormingen de democratie zullen beschadigen.

Bondgenoot

De Verenigde Staten zijn Israëls belangrijkste bondgenoot. Israël krijgt naast militaire steun ook veel politieke steun van de Amerikanen, bijvoorbeeld doordat ze veto's uitspreken in de VN-Veiligheidsraad tegen resoluties die kritisch zijn over Israël.

Aanvankelijk leek het erop dat de Amerikaanse regering zich niet in de discussie over de hervormingen wilde mengen omdat het om een binnenlandse aangelegenheid gaat. Maar inmiddels zijn er steeds meer signalen dat ook de VS niet blij is met de plannen van Netanyahu.

Afgelopen week waarschuwden ruim negentig Democraten president Biden in een brief dat de juridische hervormingen de relatie tussen Israël en de Verenigde Staten ondermijnen. Ze riepen hem op om Netanyahu en zijn regering onder druk te zetten om Israëls democratie niet te beschadigen.

Onafhankelijke rechterlijke macht

En het is niet alleen deze groep Democraten die zich zorgen maakt over de hervormingsplannen. Zowel de Amerikaanse minister Austin van Defensie als Blinken van Buitenlandse Zaken benadrukte onlangs hoe belangrijk de Israëlische democratie is. En dat het van belang is om pijlers zoals een onafhankelijke rechterlijke macht te beschermen.

En onlangs sprak ook president Biden zich voor het eerst uit over de kwestie. Tegen The New York Times zei hij: "Steun opbouwen voor fundamentele veranderingen is belangrijk om te zorgen dat mensen erin geloven, zodat je ze ook kan volhouden." Daarmee reageerde hij op de massale demonstraties in Israël tegen de hervormingsplannen. Hij benadrukte ook dat de Israëlische democratie gebouwd is op sterke instellingen, zoals een onafhankelijke rechterlijke macht.

Maar meer dan voorzichtige waarschuwingen zijn het vooralsnog niet. En het is ook de vraag hoe ver Netanyahu kan gaan tot de VS zich actief tegen de plannen gaat verzetten, misschien wel met een breuk tussen de landen als gevolg.

Israël heeft de Verenigde Staten nodig en dat weet het maar al te goed. Zowel de militaire als politieke steun is van groot belang voor de Joodse staat. Demonstranten tegen de hervormingen kijken daarom ook verwachtingsvol naar de VS, in de hoop dat Biden Netanyahu tot de orde roept en een stokje voor de hervormingen steekt.

Maar ook Netanyahu weet dat de VS zich niet snel actief tegen de hervormingsplannen zal keren. Bovendien staat hij onder druk van zijn coalitiepartners. Die zijn vastberaden om de hervormingen door te zetten, het liefst zo snel mogelijk, want het is onzeker hoelang deze coalitie stand zal houden.

Vrees voor burgeroorlog

Daarnaast loopt er nog steeds een corruptieproces tegen de Israëlische premier. De juridische hervormingen zouden in dat proces in zijn voordeel kunnen zijn en de premier wil er alles aan doen om een gevangenisstraf te vermijden.

Bovendien lijkt Netanyahu nu vooral zijn handen vol te hebben aan het verzet in zijn eigen land. Het protest van afgelopen weekend was volgens de organisatoren de grootste demonstratie in de geschiedenis van Israël. De toon wordt aan beide kanten steeds harder en sommige Israëliërs vrezen zelfs voor een burgeroorlog.

De voorzichtige uitspraken van de VS over de Israëlische hervormingsplannen hebben vooralsnog dus weinig effect. En het lijkt erop dat er flink wat Amerikaanse druk nodig is om daar verandering in te brengen. Maar het is dus de vraag of de VS daartoe bereid is.