Koninklijk paar op de thee in Slowaakse queerbar
Het is een beetje puzzelen in de kleine bar van Roman Samotny in Bratislava. Hij schuift met de tafeltjes en banken. Niet voor een feest, maar voor een goed gesprek, want de Nederlandse koning en koningin komen op de thee.
Het koninklijk paar bezoekt de queerbar Tepláren als onderdeel van hun staatsbezoek aan Slowakije. Ze zijn uitgenodigd door de Slowaakse president Zuzana Caputová, en komen hun steun betuigen na een schietpartij van enkele maanden geleden. Het is een progressief statement in een overwegend conservatief land.
Willem-Alexander en Máxima ontmoeten Samotny even later. Verder spreken ze onder anderen met nabestaanden van een van de slachtoffers van de schietpartij. De koning noemt hun komst dapper en zegt zich voor te kunnen stellen dat de pijn nog vers is. Ook zegt hij dat iedereen zichzelf zou moeten kunnen zijn.
Nog een queerbar over
Veel queerbars heeft Bratislava niet. Behalve een club waren er twee plekken die voor lhbti'ers als veilige haven voelden om uit te gaan. Totdat afgelopen oktober een man twee mensen doodschoot die op het bankje voor de deur van Tepláren zaten, een derde raakte gewond.
Sindsdien is Tepláren gesloten, vertelt eigenaar Samotny. "Ik kan de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van wie hier komt niet meer dragen", verzucht hij. "En ik wil geen dode mensen meer in mijn bar zien."
Na de moord gingen duizenden mensen de straat op om hun steun te betuigen aan de gemeenschap. En er kwam meer aandacht voor de aanpak van haatberichten en desinformatie, zag Samotny.
Toch is de acceptatie van lhbti'ers in het overwegend katholieke Slowakije nog altijd laag in vergelijking met andere EU-landen. Het is een van de weinige landen binnen de unie waar geen vorm van geregistreerd partnerschap mogelijk is voor homoseksuele stellen, wat betekent dat ze ook andere rechten niet hebben. Bijvoorbeeld als het gaat om medische beslissingen over partners, of de mogelijkheid om van elkaar te erven.
Hier vechten God en de duivel in onze ziel. Het is aan ons of we het goede of het slechte kiezen.
De meeste Slowaken zien dat niet als principieel probleem. Volgens een onderzoek van de Europese Commissie uit 2020 is minder dan een op de drie er voor gelijke rechten voor lhbti'ers, het laagste percentage binnen de EU.
"Hier wordt het verdeeld", zegt Anton Chromík op zijn kantoor, en wijst naar zijn borst. "Hier vechten God en de duivel in onze ziel. En het is aan ons of we het goede of het slechte kiezen."
Chromík is de oprichter van de Alliantie voor het gezin, een lobbygroep die met petities en referenda opkomt voor hoe hij vindt dat een gezin eruit moet zien: een gezin dat bestaat uit kinderen en hun biologische ouders. Andere soorten gezinnen, zoals met twee moeders of twee vaders, vindt hij slecht.
Wel of geen gelijke rechten
De schietpartij bij de queerbar keurt Chromík duidelijk af. "Wij houden van alle mensen, inclusief mensen die zich aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht. Dat zijn geen minderwaardige mensen, maar ze hebben andersoortige problemen."
Hij vergelijkt het met roken. "Niemand in Slowakije zal rokers beschouwen als minderwaardige mensen met minder rechten. Maar de maatschappij ondersteunt roken niet, omdat het schadelijk is."
Anders dan met roken vindt hij niet dat mensen zelf de keuze moeten hebben. Zouden homo's namelijk dezelfde rechten als hetero's krijgen, zegt hij, dan zet dat de deur open naar gezinsvormen die schadelijk zijn voor kinderen en de maatschappij.
Het ziet er niet naar uit dat dat snel zal gebeuren. De huidige Slowaakse regering wordt gezien als de meest conservatieve sinds het begin van de republiek dertig jaar geleden. Drie dagen na de schietpartij werd een voorstel voor gelijke rechten afgewezen.
'Geen los incident'
Bareigenaar Samotny wijst op politici die desinformatie verspreiden en openlijk hatelijk spreken over homo's en trans personen, zonder dat dit bestraft wordt. "Een parlementariër heeft in het parlement gezegd dat het beter zou zijn om homo's met stenen aan hun voeten in het water te gooien. Hij is nog steeds lid van het parlement, het had geen consequenties."
Hij ziet de moord bij zijn bar niet als losstaand incident door een verwarde jongen. "Als haatzaaien en homo- en transfobie normaal gevonden worden, dan staat er op een dag een zwakke of kwetsbare jongen op die beslist om 'het goede' te doen: om queer mensen te doden, omdat wij bestempeld zijn als gevaar voor de Slowaakse samenleving."
Het bezoek van het koninklijk paar is misschien symbolisch, hij denkt toch dat het signaal de acceptie van lhbti'ers kan helpen. "Misschien motiveert het mensen om anders te kijken naar onze levens."