Online gebiedsverbod mocht niet, Dijksma teruggefloten door rechter

Burgemeester Dijksma van Utrecht is buiten haar boekje gegaan toen ze eind 2021 een 'online gebiedsverbod' oplegde aan een jongen van 17. Die had op Telegram opgeroepen tot actie tegen het coronabeleid en het vuurwerkverbod, door in een chatgroep een plaats en tijd te noemen met daarbij de tekst "Be there!!! Neem je matties & vuurwerk mee."

Dijksma verbood de jongen online berichten te publiceren "die zijn te kwalificeren als het door uitdagend gedrag aanleiding geven tot wanordelijkheden", maar dat is in strijd met de Grondwet, zegt de bestuursrechter nu. Het is de eerste keer dat een rechter uitspraak doet over een online gebiedsverbod.

Dijksma had geargumenteerd dat de jongen uit Zeist met de oproep de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) had overtreden. Hij moest een dwangsom van 2500 euro betalen als hij opnieuw zou oproepen tot ordeverstoringen. De jongen ging vervolgens naar de rechter.

Die oordeelt nu dat Dijksma te ver is gegaan. De APV geeft de burgemeester mogelijkheden om op te treden als zich ergens ongeregeldheden voordoen of daartoe wordt opgeroepen. Digitale platformen vallen niet onder die regel, zegt de rechter: het moet gaan om een fysieke plaats, zoals een plein, weg of park.

Dijksma had betoogd dat de bewuste chatgroep ook een openbare plek was, omdat iedereen erin kon. "Wat iemand online doet, daar gaat de burgemeester niet over", zegt persrechter Koen de Meulder tegen de NOS.

Vrijheid van meningsuiting

Het verbieden van online uitingen via de APV is volgens de bestuursrechter ook een ontoelaatbare beperking van de vrijheid van meningsuiting, die is vastgelegd in de Grondwet. Dat een oproep zoals die op Telegram is gedaan geen mening is, zoals Dijksma stelde, ziet de rechter anders. "Ook het uiten van een 'ongewenste mening' blijft een mening", schrijft de rechter in het vonnis.

De rechtbank zegt tot slot dat opruiing wel via het strafrecht kan worden aangepakt, maar dus niet via een lokale APV. "Zoals de rechtbank er nu naar kijkt, is die mogelijkheid er niet voor burgmeesters", zegt De Meulder.

Het vonnis heeft gevolgen voor andere zaken. "Dit geldt voor alle burgemeesters en voor alle gemeenten. Die mogen dus niet ingrijpen in wat er online gezegd wordt."

Het online gebiedsverbod tegen de jongen was vorig jaar zomer al opgeheven. "Het middel is effectief geweest. Het langer in stand laten van de maatregel zou in dit geval niet proportioneel zijn", zei Dijksma toen.

Mogelijk in beroep

De burgemeester van Utrecht schrijft vandaag dat ze teleurgesteld is in de uitspraak. Ze vindt dat er moet worden ingegrepen als er digitaal wordt opgeroepen tot rellen, omdat het meerdere keren is voorgekomen dat het na een online oproep uit de hand liep.

"Wat in de digitale wereld gebeurt, heeft directe gevolgen in de fysieke wereld", schrijft ze. "De huidige wet- en regelgeving is onvoldoende toepasbaar in de online wereld." Ze gaat de uitspraak bestuderen en beslist daarna over een eventueel hoger beroep.