Paus als luidspreker voor crisis in oosten van Democratische Republiek Congo

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De Democratische Republiek Congo maakt zich op voor het bezoek van paus Franciscus morgen. Hij komt op een moment dat het geweld in het oosten van het Afrikaanse land verder oplaait en de relatie met buurland Rwanda onder hoogspanning staat.

De Lumumba-boulevard in de hoofdstad Kinshasa moet aan kant. Met bulldozers en voorhamers zijn de afgelopen week informele winkels, vaak gemaakt van golfplaten, weggevaagd. Het is de belangrijke hoofdader van de stad, die de paus gaat nemen van het vliegveld naar het centrum van de stad met zo'n 15 miljoen inwoners.

Handelaren en marktkooplieden kijken beteuterd toe. De schoonmaakactie was aangekondigd, dat wel, maar dit is voor velen in dit arme land het enige inkomen. En ze klagen dat de schoonmakers, aangestuurd door de gouverneur, ook de zijstraten meepakken, dat was niet gecommuniceerd.

Vertrouwen in de kerk

Toch zijn veel Congolezen blij met de komst van paus Franciscus. Het land heeft 45 miljoen katholieken, bijna de helft van de bevolking, en de kerk speelt er een belangrijke rol. Want priesters en nonnen houden zich niet alleen bezig met religieuze zaken, maar zijn ook actief betrokken bij onderwijs en gezondheidszorg.

De belangrijkste organisatie van de Congolese kerk, de Bisschoppenconferentie van de DR Congo (CENCO), werpt zich bovendien op als voorvechter van de democratie. De katholieke kerk roept mensen op te gaan stemmen, zorgt tijdens verkiezingen voor onafhankelijke waarnemers, en organiseert protesten. Veel Congolezen hebben meer vertrouwen in de kerk dan in de zwakke staat.

Centraal bij het bezoek van Franciscus staat de crisis in het oosten van het land. De Congolese bisschoppen proberen daar al lang aandacht voor te krijgen en ze hopen dat het bezoek van de paus als luidspreker kan dienen naar de wereld.

Meer dan honderd rebellengroepen vechten in Oost-Congo om land en grondstoffen. De grootste dreiging gaat momenteel uit van de groep M23, die goed bewapend is. Honderdduizenden mensen zijn voor het geweld op de vlucht geslagen.

Strijd om grondstoffen

De spanning is extra groot vanwege de betrokkenheid van buurland Rwanda. M23 wordt door Rwanda gesteund, ook al ontkent de Rwandese regering dat. Afgelopen week beschoot Rwanda een Congolees militair vliegtuig dat het Rwandese luchtruim zou hebben geschonden. Volgens de Congolese regering heeft het buurland belang bij chaos in de regio zodat het zijn handen kan blijven leggen op de grondstoffen.

De Congolese bisschoppen willen aandacht voor de burgers in dit deel van het land. Zij worden onvoldoende beschermd door Congolese troepen, een VN-vredesmacht en een regionale troepenmacht. Ook vinden ze dat de internationale gemeenschap te weinig doet en dat er meer internationale druk op Rwanda moet komen om M23 een halt toe te roepen.

In eerste instantie zou de paus afgelopen juli komen, maar dat werd om gezondheidsredenen uitgesteld. Toen stond een bezoek aan Goma, de grootste stad in het noordoosten, op het programma. Nu is dat uit het programma gehaald, omdat het er te gevaarlijk is.

De Nederlandse hulpverlener Marti Waals is net terug uit Goma. "De mensen zijn wel teleurgesteld dat de paus niet meer komt," vertelt hij. "Maar ze snappen het ook wel. Op de plek waar eerst een openluchtmis was gepland, wonen nu vluchtelingen. De rebellen zijn niet ver weg. Het is een risico voor de bevolking om met velen op één plek samen te komen."

Paus Franciscus zal nu in Kinshasa slachtoffers van M23 ontmoeten. Die hopen dat zijn boodschap van vrede en verzoening een verschil kan maken in het conflict. Of dat hij in ieder geval troost kan bieden.

Een van de afgevaardigden is de 42-jarige Marie Louise Wambale. "We hadden hem graag ons lijden laten zien," zegt ze tegen persbureau AP. " Er zijn hier veel mensen die gevlucht zijn. Zwangere moeders die hun kinderen moeten baren in de kampen onder slechte omstandigheden. Ik hoop dat hij ons een boodschap van vrede en hoop brengt."

Zuid-Sudan

Woensdag is er een grote openluchtmis met de paus bij het vliegveld. De dag is uitgeroepen tot feestdag en scholen en kantoren zijn dicht zodat zoveel mogelijk mensen bij de dienst aanwezig kunnen zijn. Er worden twee miljoen Congolezen verwacht.

Vrijdag reist de paus door naar Zuid-Sudan voor een korter bezoek. Ook daar staat onder meer een ontmoeting met interne vluchtelingen op het programma.