Rotterdam na drie roerige jaren weer in teken van filmfestival

• Sharyfah Bhageloe

  redacteur Online

Rotterdam ademt de komende 12 dagen film, want het International Film Festival Rotterdam (IFFR) gaat vandaag van start. Het is de eerste fysieke editie van het grootste filmevenement van Nederland na drie roerige jaren.

Voor de coronapandemie trok IFFR, dat bestaat sinds 1972, nog zo'n 340.000 bezoekers, maar door een teruggevallen kaartverkoop tijdens de twee laatste online edities kwam het evenement financieel onder druk te staan. Er is nu twee miljoen euro minder budget dan voor de pandemie.

Ook heeft het filmfestival een stevige personeelsreorganisatie achter de rug. Oud-werknemers deden afgelopen april bovendien een boekje open over een onaangenaam hiërarchisch werkklimaat en intimiderende pesterijen. Hoe gaat het IFFR verder na deze moeilijke jaren?

Tientallen medewerkers vertrokken

Eind 2019 kreeg het festival een nieuwe artistiek directeur: Vanja Kaludjercic. Sinds haar aantreden, twee jaar voor de reorganisatie, stapten meerdere medewerkers naar de vertrouwenspersoon. De raad van toezicht ondernam geen actie. Voorzitter Korrie Louwes zegt het beeld dat er niet is gehandeld na de meldingen niet te herkennen. "Er zijn diverse gesprekken gevoerd met het team en de directie, zodat iedereen zich veilig kon voelen."

In korte tijd verlieten meer dan zeventig medewerkers de organisatie, zowel vrijwillig als onvrijwillig. De vaste programmeurs in loondienst, die jaren voor het festival werkten, werden de laan uitgestuurd en vervangen door freelancers. Kort daarna stapten zeven oud-medewerkers naar diverse media met verhalen over de in hun ogen onprettige werkcultuur.

Twee journalisten en twee ex-werknemers werden na die openbaringen geïntimideerd. Ze kregen onder andere proefpakketten incontinentiemateriaal toegestuurd en er werden voor hen afspraken gemaakt bij een haarkliniek, een diëtistenpraktijk en afvalprogramma Weight Watchers.

De directie herkende zich niet in een angstcultuur op de werkvloer. Die gaf als verklaring voor de ontslaggolf dat het festival toekomstbestendig moest worden en dat rode cijfers moesten worden vermeden. Maar het ontslag van een aantal vaste programmeurs werd door het UWV niet goedgekeurd.

Lot Piscaer is één van de oud-medewerkers die werd gepest met proefpakketten incontinentiemateriaal. Ze werkte twintig jaar voor het festival, waarvan de laatste jaren als freelance copywriter. Het is de eerste keer dat ze met naam en toenaam vertelt over haar ervaringen. Ze kreeg van de ene op de andere dag geen opdrachten meer, vertelt ze, zonder dat de organisatie haar dat liet weten.

Piscaer diende een klacht in bij het filmfestival. Daarop volgde een gesprek met zakelijk leider Marjan van der Haar. Die noemde de pesterijen volgens Piscaer "een heel ingewikkelde puzzel".

Van der Haar later stuurde haar in november 2022 een e-mail: "Dit is uitermate vervelend en dit zou niemand moeten overkomen. We kunnen echter niet vaststellen dat er causaal verband is tussen jouw onprettige ervaring (via de post of anderszins) en de organisatie van IFFR".

Ook schrijft Van der Haar dat de organisatie een enquête over sociale veiligheid heeft uitgezet. "Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat men zich niet onveilig voelt en zich durft uit te spreken."

Piscaer vindt de reactie nietszeggend: "Ik heb hier niks aan. Ik krijg niet het gevoel dat het serieus is onderzocht. Ze heeft me ook nooit om feitelijke informatie omtrent de pesterijen gevraagd." De organisatie wil tegenover de NOS niet reageren.

Vrijhaven voor filmmakers

Ondanks alle problemen en kritiek zijn in Rotterdam de komende dagen weer films te zien die nog nergens anders in Nederland zijn vertoond. Kunst- en cultuurliefhebbers voelen en zien dat er iets met de stad aan de hand is: van alle feesten tot aan de aankleding van het centrum, zegt kunst- en cultuurjournalist Fay van der Wall. Ze werkte tien jaar bij het festival als vrijwilliger, waarvan er jaarlijks ruim 900 vrijwilligers actief zijn op het IFFR. "Het is een soort vrijhaven voor filmmakers die op andere plekken in de wereld misschien niet veel podium krijgen."

In de programmering is geen grote koerswijziging te ontdekken. Van der Wall kijkt dit jaar uit naar de Rotterdamse producties. In 2018 begon het festival met de zogenoemde RTM-programmering: films van lokale makers. Toen stonden er nog acht Rotterdamse films geprogrammeerd, nu zijn dat er meer dan dertig. "Rotterdam heeft door de jaren heen een levendiger filmsector gekregen en het IFFR pakt zijn verantwoordelijkheid daarin om deze ook te vertonen in het RTM-programma", zegt Van der Wall.

Ze kijkt uit naar de twintigste keer dat ze het festival bijwoont, al is het met bijgedachten: "Door de manier waarop de reorganisatie verlopen is, heb ik wel een wat vieze bijsmaak gekregen."