Meer felle natuurbranden verwacht in Nederland, 'brandsignaal' afgegeven

• Sven Schaap

  redacteur Online

Natuurbranden in Nederland zullen steeds vaker onbeheersbaar worden en pas doven als er geen brandstof meer is. Ook zullen ze vaker tot evacuaties leiden en de vitale infrastructuur raken. Daarvoor waarschuwen deskundigen van het KNMI, de Wageningen University & Research, de Vrije Universiteit in Amsterdam, Deltares en het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV).

De organisaties geven gezamenlijk een "natuurbrandsignaal" af en roepen op tot maatregelen. Doordat het klimaat opwarmt en droger wordt, wordt meer vegetatie brandbaar en zullen natuurbranden vaker voorkomen. "Dit gaan we gewoon meemaken en dat kan al op korte termijn gebeuren", waarschuwt onderzoeker Hans Hazebroek van het NIPV.

Hij benadrukt dat het risico op natuurbranden sneller groeit dan het klimaat verandert. "Je ziet nu al dat we met grote droogtes worden geconfronteerd. Warmte en droogte versterken elkaar: als het droog is, wordt het sneller warm en als het sneller warm wordt, wordt het nog droger. Klimaatverandering is een proces dat al steeds sneller gaat. Maar het risico op natuurbranden zal dus nog sneller toenemen."

Veel huizen en zorg bij natuur

Volgens de onderzoekers kunnen de consequenties van dit soort branden al snel groot zijn doordat Nederland erg dichtbevolkt is. Natuur, landbouw, recreatie, wonen, spoorwegen en gezondheidszorg zitten op veel plaatsen dicht bij elkaar. Dat geldt ook voor de energievoorziening: door natuurgebieden lopen hoogspanningskabels en er staan schakelstations.

De instituten die aan het onderzoek hebben meegewerkt, roepen overheden op om na te gaan denken over het verkleinen van de risico's. Ze pleiten ervoor om het risico op natuurbranden ook mee te gaan wegen bij de inrichting van het landschap.

"En ga ook nadenken over wat je moet doen als een brand niet meer te blussen is. Op een gegeven moment is meer water gewoon niet meer de oplossing", zegt Hazebroek.

Daar komt bij dat het voorkomen en bestrijden van brand traditioneel gericht is op kleinschalige gebouwbranden. Natuurbranden zijn vaker grootschalig en langduriger. Daardoor zijn meer brandweermensen en materiaal nodig. En bij natuurbranden op verschillende plaatsen kan de brandweer overweldigd worden, zien de deskundigen.

Dat gebeurde buiten Nederland bijvoorbeeld in juli, in Wennington bij Londen, vertelt Hazebroek. "Normaal hebben ze daar 140 eenheden beschikbaar. Die middag waren er vanwege de vele natuur- en andere branden nog maar nul. Er bleven maar meldingen komen. In feite was de controle gewoon weg. Niet voor niks spreekt de Londense brandweer van de drukste dag sinds de Tweede Wereldoorlog, toen Londen werd gebombardeerd."

Brandweer Nederland herkent dat risico, zegt commandant Anton Slofstra, portefeuillehouder natuurbrandbeheersing. Ook hij haalt de situatie in Wennington aan. "Het Engelse klimaat is toch wel redelijk vergelijkbaar met het onze", zegt hij. "Dit is niet Zuid-Frankrijk. Je ziet dat de situatie in Zuid-Europa optrekt naar het noorden."

In overleg met overheden zijn maatregelen nodig, vindt hij, zoals preventie en slimme landschapsinrichting. "Als het gaat over het beheersbaar houden van branden: dat zullen we in de toekomst niet meer alleen redden. Daar moeten we samen aan gaan werken."

Brandpreventie

De commandant zou graag een brandpreventieplan voor de natuur zien, vergelijkbaar met de verplichtingen voor gebouwen. "In de regel kunnen we alleen succesvol blussen als een gebouw aan de bouwvoorschriften voldoet. Dat mis je nu eigenlijk in de natuur, dat soort voorschriften. Daardoor kunnen hele grote delen van de natuur gewoon doorbranden."

Hij noemt het verder noodzakelijk dat er meer kennis wordt opgedaan over het beheersbaar maken van natuurbranden, en vooral ook over preventie. "En we moeten ons ook als brandweer ontwikkelen. Overgaan op nieuwe bestrijdingsmethodes die voor Nederland nu nog onbekend zijn."

Deltaplan

Zowel het NIPV als Brandweer Nederland voelen wat voor een Deltaplan voor natuurbranden, vergelijkbaar met het plan dat Nederland na 1953 moest beschermen tegen een nieuwe watersnoodramp. Slofstra: "Onze strijd tegen het water heeft enkele grote vergelijkbare ideeën: je moet ver vooruitdenken en wellicht forse landschapsveranderingen doen."

"Nederland heeft daar goede ervaringen mee opgedaan", aldus Hazebroek. "Ook daarbij werd gewerkt aan 'meerlaagse veiligheid'. Dat betekent: wed niet op één paard, maar zet meerdere maatregelen in die elkaar aanvullen en versterken. Wij zien goede kansen voor zo'n aanpak voor natuurbranden. Je moet nu beginnen. Het aanpassen van de natuur vergt veel tijd, daarom moeten we nu beginnen om de komende jaren beetje bij beetje resultaat te zien."