Franse actiedag tegen pensioen met 64, maar het gaat om meer dan alleen de leeftijd

• Liedeke Morssinkhof

  Redacteur Buitenland

In Frankrijk is vandaag een landelijke actie- en stakingsdag om te demonstreren tegen de plannen om de pensioenleeftijd te verhogen van 62 naar 64 jaar. De vakbonden hopen op meer dan een miljoen mensen. Met een samenwerking tussen alle grote Franse vakbonden én aangekondigde stakingen op scholen en in het ov zou dat weleens kunnen gaan lukken.

Waarom wil president Macron de pensioenleeftijd verhogen? Waarom zijn veel Fransen tegen? En is het pensioensysteem echt zo riant? Een korte uitleg over wat er allemaal speelt.

Wanneer kan je in Frankrijk op dit moment met pensioen?

De Franse pensioenleeftijd is 62 jaar: wie die leeftijd bereikt mag stoppen met werken. Maar lang niet alle Fransen doen dat. Om aanspraak te maken op een volledige pensioenuitkering moeten mensen ruim 42 jaar hebben gewerkt. Dus wil je eruit op je 62e? Dat kan, maar mogelijk krijg je dan minder pensioen dan je buurman die langer doorwerkt. Een AOW zoals in Nederland heeft Frankrijk niet.

Voor enkele tientallen beroepsgroepen gelden andere pensioenregels. Zo heeft een grote werkgever als de Franse spoorwegen een eigen pensioensysteem waarin werknemers kunnen stoppen tussen hun 52e en 57e. Maar ook Parijse theaters als de Opéra en de Comédie-Française hebben een eigen pensioenstelsel.

Wat wil de regering-Macron veranderen?

Macron wil de pensioenleeftijd trapsgewijs verhogen van 62 naar 64 jaar. Als zijn voorstel wordt aangenomen, moeten de Fransen vanaf september elk jaar drie maanden langer werken. De pensioenleeftijd van 64 is dan in 2030 bereikt. Ook het aantal jaar dat je moet werken om aanspraak te maken op een volledig pensioen gaat omhoog, van ruim 42 naar 43 jaar. Zo blijft staan dat je eruit kán als je 64 bent, maar misschien langer door wilt of moet om een volledig pensioen te ontvangen.

Daarnaast gaat er een streep door veel van de pensioenregels van afzonderlijke beroepsgroepen. Dat betekent niet dat niemand vanaf september nog vroeg met pensioen kan. Voor zware beroepen als de politie of de brandweer blijft de mogelijkheid bestaan om eerder te stoppen. Dat geldt ook voor wie als tiener al begonnen is met werken.

Zijn deze veranderingen nodig?

Sinds de socialistische president François Mitterrand de pensioenleeftijd in 1982 terugschroefde van 65 naar 60 jaar, hebben meerdere presidenten geprobeerd om die leeftijd weer omhoog te krijgen. In 2010 lukte het president Nicolas Sarkozy, een conservatief, om de pensioenleeftijd te verhogen van 60 naar 62 jaar. Macron wil er nu dus 64 van maken.

Volgens Macron dreigen de Franse pensioenen onbetaalbaar te worden als er niets verandert. In Frankrijk gaat ruim 14 procent van het bbp op aan pensioenen, binnen Europa geven alleen Italië en Griekenland er meer aan uit. Daarnaast drukt de vergrijzing op het huidige pensioenstelsel: de werkenden betalen steeds langer het volledige pensioen van steeds meer gepensioneerden. In de huidige krapte op de arbeidsmarkt zijn de vacatures die zij achterlaten bij hun vertrek bovendien niet zomaar opgevuld. Door de Fransen langer te laten doorwerken wil president Macron ook die beide problemen aanpakken.

De Fransen gaan massaal de straat op vandaag, waarom is er zoveel verzet tegen de aanpassing van het pensioenstelsel?

Omdat de meeste Fransen helemaal niet langer door willen werken. Uit een recente peiling blijkt dat dat 68 procent van de bevolking tegen de verhoging van de pensioenleeftijd is. Sociologen zeggen dat dat onder meer komt doordat de Fransen, in vergelijking met andere Europeanen, relatief weinig plezier beleven aan hun werk.

Lange dagen, een leidinggevende die erbovenop zit en alleen hogerop kunnen komen met de juiste connecties en diploma's zouden maken dat de Fransen al vroeg uitkijken naar hun pensioen. Daarom vinden de vakbonden dat de regering eerst naar andere financiële oplossingen moet kijken om het pensioensysteem te laten zoals het is, voordat daar de bijl in wordt gezet.

Wat is een groot verschil tussen het Franse en Nederlandse pensioenstelsel?

Op basis van het moment waarop je kunt stoppen met werken zou je kunnen denken dat het Franse pensioen gunstiger is dan het Nederlandse. Maar volgens de Global Pensions Index is niets minder waar. In Nederland betalen werkenden via de AOW-premie deels voor gepensioneerden, de rest van hun pensioen komt uit een pensioenfonds.

In Frankrijk betalen werkenden volledig voor gepensioneerden en dat maakt het systeem kwetsbaar voor vergrijzing. Zo kan je in Frankrijk dus eerder stoppen met werken en is, volgens de Global Pensions Index, het pensioensysteem als geheel in Nederland stabieler.