Sluitende fabrieken en oplopende tekorten: wat is er aan de hand met medicijnen? 

Innogenerics, de laatste pillenfabriek die uitsluitend voor de Nederlandse markt produceert, houdt er na dit weekend mee op. Het onderstreept dat Nederland voor medicijnen sterk afhankelijk is van het buitenland. En dat is niet zonder risico's. Wat is er aan de hand?

Nederland telt na de sluiting van Innogenerics nog twintig medicijnfabrieken, waarvan er nog drie in Nederlandse handen zijn. Decennia geleden waren dat er nog tientallen.

Volgens de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) zullen medicijngebruikers het sluiten van Innogenerics niet direct merken.

"Maar", zegt KNMP-voorzitter Aris Prins, "we zien de tekorten in Nederland toenemen. We zouden willen dat er meer wordt ingezet op productie dichter bij huis, maar we zien juist een trend de andere kant op. Apothekers en artsen zijn vaker en langer bezig met het zoeken van alternatieven, omdat niet alle medicijnen meer zo makkelijk te verkrijgen zijn."

Minister Kuipers van Volksgezondheid vindt het zorgelijk: "We worden steeds vaker geconfronteerd met tekorten, ook in Europa en de rest van de wereld. Mensen merken soms dat ze medicijnen krijgen in een ander doosje, vaker moeten switchen, of dat een medicijn tijdelijk niet leverbaar is."

Als een farmaceut een medicijn op de markt wil brengen, is het zaak om bij ten minste een van de grote vier zorgverzekeraars - Achmea, CZ, VGZ en Menzis - op de afneemlijst terecht te komen. Die hebben samen bijna 90 procent van de markt in handen. "Als je bij geen van de vier binnenkomt, ben je kansloos", zegt Hans Waals, directeur van medicijnfabriek Tiofarma.

Nederland staat in de top 3 van Europese landen met de goedkoopste generieke medicijnen. "Dat lijkt natuurlijk heel mooi, onze politiek is er ook erg trots op, maar het heeft vervelende gevolgen", zegt voorzitter Jean Hermans van Bogin, de branchevereniging van producenten van generieke geneesmiddelen.

Race to the bottom

Hij noemt het een race to the bottom. "Wat je de afgelopen vijf jaar ziet is dat als één van de grote zorgverzekeraars een medicijn niet op de afneemlijst zet - en zorgverzekeraars willen natuurlijk de goedkoopste - dat ertoe leidt dat een fabrikant niet kan leveren en stopt met produceren. Het wordt dan niet meer rendabel."

Volgens cijfers van Bogin zijn in vijf jaar tijd 3300 van de 8000 generieke medicijnen van de Nederlandse markt verdwenen. Nederland wordt daardoor afhankelijker van landen als China, India en Spanje.

Daarom verkoopt fabrikant Waals inmiddels meer dan de helft van zijn medicijnen aan landen als Groot-Brittannië, Duitsland en de VS: "Er valt niks meer te verdienen aan het produceren van generieke medicijnen voor de Nederlandse markt. Er zijn genoeg medicijnen die voor 34 cent per doosje over de toonbank gaan, terwijl de verpakking in Nederland alleen al 33 cent per doosje kost."

"Dat is toch een omgekeerde wereld?", zegt Hermans, "Wij halen pillen uit India en verkopen die van ons aan de VS."

Grotere voorraden

Er zijn nog meer kwetsbaarheden aan het systeem: er zijn bijvoorbeeld 37 geneesmiddelen die door de vier grote verzekeraars bij één fabrikant worden ingekocht.

"Als bij die fabrikant iets misgaat of een boot blokkeert het Suezkanaal, dan zitten veel patiënten ineens zonder geneesmiddelen", zegt Hermans. "We hebben soms geen alternatieven meer omdat fabrieken hier gestopt zijn met dat medicijn produceren omdat ze geen afnemers meer hadden."

Een van de oplossingen is het aanleggen van grotere voorraden, daar is per 1 januari een begin mee gemaakt. "Dat kan voor nu helpen, maar is symptoombestrijding. Het zou zo moeten zijn dat het voor de markt aantrekkelijk genoeg is om voldoende te kunnen leveren", zegt Waals.

Leveringszekerheid

Bij de vraag of de zorgverzekeraars zich ook zorgen maken over de kwetsbaarheid van het systeem en de rol die zij spelen bij het goedkoop houden van medicijnen, verwijzen ze naar een eerdere verklaring.

Zilveren Kruis (onderdeel van Achmea) zegt dat zij, evenals andere zorgverzekeraars, wel bezig is meer afspraken te maken met Europees producerende fabrikanten.

Kuipers wil met de KNMP en de zorgverzekeraars gaan praten over de lage prijzen en de zorgverzekeraars die allemaal bij één fabrikant inkopen. "Wat ik het allerbelangrijkst vind, is de leveringszekerheid voor de patiënt."