Marslander neemt afscheid: 'Krijg geen energie meer, stop er bijna mee'

• Ivo Landman

  redacteur Online

Spirit reed zichzelf vast in de woestijn, Opportunity en Phoenix verloren het contact met de aarde in een stofstorm. Marsrobots leiden een zwaar bestaan, en nu komt het einde in zicht voor InSight, een lander die sinds 2018 geologische activiteit op de planeet onderzocht.

"Ik krijg bijna geen energie meer", twitterde (het team van) de uitgeputte lander vannacht. "Ik stop er binnenkort mee."

Het doet denken aan het laatste berichtje van rover Opportunity ("mijn batterij is bijna leeg en het wordt donker") dat sommigen in 2019 tot tranen bracht. Nu de InSight-lander hetzelfde lot treft - er ligt te veel Marszand op de zonnepanelen waardoor hij zijn batterijen niet meer goed kan opladen - zijn de reacties op Twitter opnieuw emotioneel.

InSight is geen wagentje zoals Opportunity en zijn grotere opvolgers Curiosity en Perseverance. InSight is een lander op poten met één belangrijke taak: meer te weten komen over het binnenste van Mars.

De Marsrobot had een paar opvallende gereedschappen meegekregen: een hamer, een seismometer om aardbevingen te meten en een zichzelf ingravende 'mol' die tot 5 meter diep moest meten hoe warm of koud het onder de grond is. Maar de mol kwam ondanks twee jaar proberen niet verder dan zo'n 35 centimeter diepte.

Andere instrumenten hadden meer succes. Voor het eerst werden er Marsbevingen gemeten met een gevoelige seismometer die direct op het Marsoppervlak was geplaatst. Die is ook te zien op de laatste foto die InSight verstuurde:

In totaal mat InSight meer dan 1300 grotere en kleinere bevingen. Vijftig daarvan waren zo zwaar dat vastgesteld kon worden waar op Mars het epicentrum was. De lander leverde ook nieuwe gegevens over de verschillende lagen waaruit de planeet bestaat, de vloeibare kern van Mars en overblijfselen onder het oppervlak van een vroeger magnetisch veld.

In mei dit jaar werd de zwaarste beving gemeten, met 4,7 was die vijf keer zwaarder dan de zwaarste tot dan toe.

"Voor het eerst hebben we seismische golven waargenomen die door de korst en de mantel een paar keer de planeet rondgingen", jubelde John Clinton, Marsonderzoeker en seismoloog aan een Zwitsers onderzoeksinstituut. "De beving was ruim 2000 kilometer ver weg, maar de golven waren zo sterk dat de seismometer bijna overbelast raakte."

Door de schokken te meten, leren planeetwetenschappers ook veel over de samenstelling van Mars.

"Door InSight hebben we nu metingen aan het binnenste van een andere planeet dan de aarde", verheldert Inge Loes ten Kate, planeetwetenschapper aan de Universiteit Utrecht. "Mars is net zo'n gelaagde planeet als de aarde met een kern, een mantel en een korst. Door InSight weten we nu vooral veel beter hoe de korst en bovenste laag van de mantel eruitzien. En dat die samenstelling varieert over de planeet."

Ook vond de lander aanwijzingen van ijs onder het oppervlak. "Met al die gegevens kunnen we betere modellen maken van hoe de planeet in miljarden jaren is veranderd. En zelfs al houdt InSight er nu mee op, we kunnen we met de nieuwe gegevens weer een tijd vooruit om niet alleen Mars maar planeten in het algemeen beter te doorgronden."

Vorige maand blikte de lander op Twitter al terug op zijn actieve jaren op Mars. "Ik heb het geluk gehad op twee planeten te mogen leven. Vier jaar geleden kwam ik veilig aan op de tweede, tot tevredenheid van mijn familie op de eerste. Dank aan mijn team voor deze ontdekkingsreis, ik hoop dat jullie trots zijn."

Zelfs al is het voor InSight einde verhaal, andere Marsrobots gaan gewoon door. Rover Curiosity rijdt (sinds 2012) nog altijd rond in de krater Gale en diens opvolger Perseverance, in de krater Jezero, begint net met een belangrijk deel van zijn missie: buisjes met Marsgruis achterlaten op de grond.

Over enkele jaren moet een nieuwe ruimtesonde Marsmateriaal van Perseverence naar de aarde brengen. Mocht 'Percy' het tegen die tijd niet meer doen, dan kunnen helikoptertjes de reservebuisjes die de rover nu gaat neerleggen oprapen en naar een nieuwe lander brengen, die ze de ruimte in kan lanceren.

Ook het helikoptertje Ingenuity vliegt nog rond. Het apparaat met een razendsnel draaiende dubbele rotor maakte op 10 december zijn 36ste vlucht en heeft inmiddels meer dan 7 kilometer afgelegd. Binnenkort gaat geprobeerd worden met het helikoptertje over heuvels te vliegen.