Vier verdachten mestfraude hangen celstraffen boven het hoofd
Vier mannen die worden beschuldigd van grootschalige mestfraude horen vandaag of ze voor jaren de gevangenis in gaan. Volgens het Openbaar Ministerie hebben ze boeren geholpen bij het op papier wegwerken van hun mestoverschotten.
De fraude kan boeren tot wel tienduizenden euro's per jaar schelen, maar gaat ten koste van het milieu.
De Rekenclub
Het gaat om vier mannen van tussen de 47 en 59 jaar die werkten bij een adviesbureau in Limburg voor boeren. Enkelen van hen noemden zichzelf "de Rekenclub". Ze schreven volgens het OM niet op hoeveel mest er daadwerkelijk door boeren over hun akkers werd uitgereden, maar zochten naar manieren om te veel uitgereden mest op papier toch te laten verdwijnen.
In in beslag genomen documenten en afgeluisterde gesprekken werd gesproken over "creatieve oplossingen" en "recht rekenen". De officier van justitie noemde dat "slang voor fraude".
Justitie verdenkt de vier van het leiden van een criminele organisatie. De advocaten van de mannen spreken van een "onvolledig onderzoek", zien geen concrete bewijzen en zeggen dat het gaat om een "volstrekt legale onderneming".
Rol adviesbureaus
Het is een bijzondere zaak, vanwege de omvang en vanwege de partij die terechtstaat. In rapporten over mestfraude wordt al jaren gewaarschuwd dat juist de adviesbureaus een belangrijke rol spelen in het faciliteren van die fraude. Voor een individuele boer is het bijna onmogelijk om de ingewikkelde mestwetgeving zo goed te doorgronden dat hij ongezien kan wegkomen met het illegaal uitrijden van te veel mest. Juist de adviseurs zorgen ervoor dat alles op papier klopt, ook als dat in de praktijk niet het geval was.
Dat de vier een gevangenisstraf boven het hoofd hangt, maakt de zaak uitzonderlijk, zegt hoogleraar criminologie Toine Spapens. "In milieuzaken wordt meestal alleen de rechtspersoon aangeklaagd. Het bedrijf. Maar dat kun je moeilijk achter de tralies zetten, dan blijft het bij boetes of in het ergste geval wordt de vergunning ingetrokken."
In dit geval worden de vier medewerkers persoonlijk aangeklaagd. "Het bureau was al een keer veroordeeld voor mestfraude en toch gingen ze vrolijk verder. Blijkbaar was de preventieve werking daarvan niet zo groot. Door nu een gevangenisstraf te eisen, wil het OM duidelijk een signaal afgeven."
Het adviesbureau is met zo'n 1800 klanten een van de grootste agrarische adviesbureaus van Nederland. Die 1800 boeren zouden goed zijn voor pakweg een kwart van alle vee in Nederland.
Toepassen van trucs
Uit afgetapte telefoongesprekken, interne e-mails en in beslag genomen gespreksverslagen lijkt duidelijk dat het adviesbureau de randen van de wet opzocht en daar regelmatig overheen ging. Een voormalig medewerker zegt als getuige tegen justitie: "Als de klant meer wilde en de wet wilde overtreden, dan kon dat." In functioneringsgesprekken klagen sommige medewerkers dat ze het moeilijk vinden om mestboekhouding van boeren zo te verwerken dat het naar hun eigen gevoel niet klopt. Een andere medewerker vindt "het toepassen van creativiteit" juist het meest boeiend. "De regels zo uitleggen dat een ontwikkeling mogelijk is."
Daarbij zouden allerlei trucs zijn toegepast. Voor boeren die te veel mest over hun eigen land hadden uitgereden, werd gezocht naar andere stukken land. Op papier werd dan beweerd dat ze ook daar hun mest hadden uitgereden, zodat de mestboekhouding klopte. Mestsilo's werden op papier kleiner gemaakt dan ze in werkelijkheid waren, zodat boeren geen vergunning hoefden aan te vragen voor de bouw ervan. Ook werden laboratoria die de mest van de boeren onderzochten voor de gek gehouden, zodat de boeren minder mest hoefden af te voeren.
Mestwetgeving ingewikkeld
De advocaten van het adviesbureau voeren aan dat geen van die zaken ook echt is bewezen. Ze vinden dat het OM met veel te weinig bewijs komt dat het hier echt om een criminele organisatie zou gaan en weigeren zelfs elke beschuldiging te weerleggen. "Van de verdediging kan niet verlangd worden om tegen alle losse insinuaties verweer te voeren."
Het OM geeft in de zaak overigens ook de wetgever, kabinet en parlement, een veeg uit de pan. Mestwetgeving zou veel te ingewikkeld zijn geworden. Daarvoor is Den Haag al verschillende keren gewaarschuwd, zei de officier van justitie, maar er gebeurt niets. "Het blijft uitermate complex. Met als gevolg dat het stelsel niet tot nauwelijks handhaafbaar is."