Leven in Iran snel veranderd: 'Niet afstuderen, wel protesteren'

• Eliane Lamper

  redacteur Online

De protesten in Iran en de hardhandige reactie van het regime hebben grote invloed op het dagelijks leven, vertellen Iraniërs die in Teheran wonen aan de NOS.

"Ik ben normaal gesproken een enthousiast iemand die veel lacht, maar dat is nu anders. Ik heb geen zin om te studeren, te sporten of te dansen", vertelt de 23-jarige Sepideh, die naast haar studie underground danslerares is. "Het lukt even niet het dagelijks leven op te pakken. Bij mijn vrienden zie ik hetzelfde. We zien niets anders dan hartverscheurend nieuws voorbij komen"

Sepideh is al weken niet op haar universiteit in Teheran geweest, haar afstuderen stelt ze voorlopig uit. "De universiteit is wel open, maar ik ga niet meer omdat studenten zomaar gearresteerd kunnen worden", zegt de student. "Sommige hoogleraren hebben hun lessen gecanceld en hebben zich bij de studenten aangesloten."

De jongere generatie is de drijvende kracht achter de protesten. Ook Sepideh sluit zich er 's avonds bij aan. "Mijn ouders willen dat ik thuis blijf, maar toch ga ik de straat op." Haar moeder vertelt dat ze zich zorgen maakt als haar dochter de deur uitgaat met vrienden. Ze protesteert liever samen. "Vanaf ons balkon schreeuwen we dat we geen islamitische republiek willen."

Protesten breiden uit

Afgelopen week nam de intensiteit van de protesten toe. In het hele land werd gedemonstreerd en arbeiders staakten om de honderden dodelijke slachtoffers van de demonstraties in 2019 te herdenken.

Het regime dreigt met hoge straffen, maar de protesten worden steeds radicaler, ziet historicus en Iran-deskundige Peyman Jafari. Zo werd vrijdag het geboortehuis van ayatollah Khomeini, de stichter van de islamitische republiek, in brand gestoken. "Hoe meer geweld de staat gebruikt, hoe meer de angst bij demonstranten verdwijnt."

Naar schatting zijn in twee maanden 15.000 mensen opgepakt, en zeker 372 mensen gedood. Inmiddels zijn vijf demonstranten ter dood veroordeeld. Volgens Jafari is het regime in staat nog veel meer geweld te gebruiken. "Ik zie de macht van de staat nog niet afbrokkelen", zegt Jafari.

Zonder hoofddoek op straat

Ook het straatbeeld in Teheran is veranderd. Waar portretten van geestelijken en martelaren hingen, zijn nu foto's van omgekomen demonstranten opgehangen. "De publieke ruimte is strijdtoneel geworden", zegt Jafari. "Mensen proberen die terug te veroveren."

De verplichte hoofddoek wordt steeds minder gedragen. "Als ik boodschappen doe, draag ik geen hoofddoek meer. Veel vrouwen doen hetzelfde", vertelt Nicole. Tot voor kort was dit ondenkbaar, hoewel het al jaren geen uitzondering was dat jonge vrouwen hun hoofddoek losjes droegen en veel haar lieten zien.

Ook buiten Teheran zijn er vrouwen die zonder hoofdbedekking over straat gaan of in een café zitten. "Een paar weken geleden ging ik voor het eerst in m'n leven zonder hoofddoek naar buiten", vertelt Maryam, een 40-jarige journalist en schrijfster. "Eerder zou je daar negatieve reacties op krijgen, maar iedereen vond het normaal. Vrouwen geven elkaar complimentjes op straat over hoe leuk hun haar zit."

Ook Sepideh ziet dat mensen extra vriendelijk zijn op straat. "We glimlachen naar elkaar, geven chocolaatjes of zeggen hoe mooi iemand eruit ziet. Ik krijg er tranen van in mijn ogen", zegt de student. Op sociale media delen Iraniërs filmpjes waarin ze willekeurige mensen op straat verrassen met cadeautjes zoals bloemen, of waarin jongeren elkaar omhelzen.

Toch betalen Iraniërs een hoge prijs, bijvoorbeeld doordat de toegang toe internet sterk wordt beperkt. Ook het populaire Instagram wordt daardoor getroffen.

"Mijn vriendin Shirin heeft een boekenwinkel op Instagram. Ze is een van de velen die last hebben van de internetblokkade", vertelt Maryam. "Ze is net verhuisd, en rekende erop haar huur te betalen met haar online bedrijf."

Hoop niet opgeven

Maar de demonstranten lijken de hoop niet op te geven. "Er is hoop op verandering, maar ook angst dat het helemaal uit de hand kan lopen", zegt Jafari. Sepideh en haar leeftijdsgenoten zijn niet van plan om te stoppen. "Ik weet dat ik op een avond misschien niet meer veilig thuiskom. Toch blijven we doorgaan."

Sepideh heeft haar danslessen weer opgepakt. "Ik realiseerde me dat we dit juist nodig hebben in deze zware tijd. Door te dansen kunnen we even vergeten waar we nu doorheen gaan."