Stem van Nederlandse Nobelprijswinnaar klinkt na bijna 100 jaar

In het Duits dicteert hij een artikel. Dan maakt hij een fout, en vervolgt in het Nederlands: "Dat moet een klein beetje veranderd worden." De moeilijk hoorbare woorden zijn afkomstig van Willem Einthoven, een van de eerste Nederlandse Nobelprijswinnaars. Na bijna honderd jaar is er een geluidsfragment met zijn stem gevonden in de archieven van Rijksmuseum Boerhaave in Leiden.

Bart Grob, conservator van het museum, en audio-archeoloog Tim de Wolf ontdekten het audiofragment op een wasrol uit 1921. Voor de uitvinding van de grammofoonplaat was de wasrol een veelgebruikte methode om geluid op te nemen en af te spelen. "Met een soort pick-up-naald werd in de rol geluid gekrast", zegt Grob.

De wasrol waar het fragment opstaat kan worden afgespeeld met een parlograaf:

Einthoven (1860-1927) won in 1924 de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde voor zijn uitvinding van de snaargalvanometer, een apparaat dat de elektrische activiteit van het menselijk hart registreert. Hiermee was hij een pionier op het gebied van de elektrocardiografie (ECG). Deze methode wordt nog steeds gebruikt voor het verkrijgen van informatie over de hartspier, bijvoorbeeld bij hartritmestoornissen.

Geluid uit wasrol

Het was nog best ingewikkeld om de stem van Einthoven uit de wasrol te krijgen, zei Grob in het NOS Radio 1 Journaal. De techniek van geluidsopnames maken met een wasrol heeft in tegenstelling tot vinyl geen opleving gehad, legt hij uit. "We hebben best lang gezocht, maar vonden de techniek uiteindelijk bij Tim de Wolf. Hij kan het geluid nog afspelen, zonder de opname te beschadigen."

Voor Grob persoonlijk betekent het geluidsfragment veel. Foto's en brieven van Einthoven kende hij al, maar zijn stem had de conservator nog nooit gehoord. "Kippenvel, dit maak je in je carrière waarschijnlijk maar een keer mee."