Hoe één woord Ajax-icoon Van Basten recht in het hart trof: 'Pannenkoek!'
Het is niet het cynisme. Het zijn niet de armgebaren, het kloppen op de borst. Het is niet de intense blik. En ook niet het Amsterdamse accent. Nee, het is dat ene woordje: pannenkoek.
Het is januari 2009 als Ajax in eigen huis verliest van Heerenveen. Trainer Marco van Basten moet in Amsterdam voor de eerste landstitel sinds 2004 zorgen, maar is door de tweede nederlaag op rij al direct na de winterstop kansloos.
Het publiek begint te morren in de Arena. Veel fans vertrekken voortijdig: als het laatste fluitsignaal klinkt, is het stadion al grotendeels leeg. Bij de hoofdtribune meldt een Ajax-fan zich op de eerste rij, wachtend op het moment dat Van Basten van het veld stapt.
Als de trainer de trap afgaat, spreekt de fan hem aan. "Hey Marco, bedankt hè... Pannenkoek!" Van Basten ziet het, staat onderaan de trap stil. Zegt nog iets terug en loopt dan door. Niet wetende dat dit ene woordje hem voor altijd zal achtervolgen.
Toenmalig teammanager David Endt ziet het voor zijn neus gebeuren. "Ik denk dat die man - en ik houd van Van Basten, begrijp me goed - vertaalde wat het volk op dat moment eigenlijk vond, met de slechte resultaten en het slechte spel", blikt Endt nu terug.
"Normaal gaan de dingen die vanaf de tribunes worden geroepen op in een hoop kabaal. Nu stond hij daar, in zijn uppie, op een prominente plek en sprak hij recht tegen Van Basten. Dat maakte het allemaal dramatischer."
Bekijk hieronder beelden van de verloren wedstrijd van Ajax tegen Heerenveen.
"Ik voelde wel een soort plaatsvervangende schaamte. Al is de term pannenkoek niet heel kwetsend, leuk is het natuurlijk niet." Van Basten, dan bezig aan zijn eerste baan als clubcoach, is volgens Endt behoorlijk aangedaan.
Van eeuwige held naar kwetsbare man
"Die emotie kwam denk ik ook omdat hijzelf het gevoel had van: misschien heeft die man ergens wel gelijk. Waar anderen misschien zouden denken: bekijk het even lekker, trekt Marco zich toch dingen aan. Ik vond het vooral heel rot voor hem."
Juist dat ene, haast vriendelijke scheldwoord 'pannenkoek' maakte van de drievoudig Europees voetballer van het Jaar en tweevoudig Wereldvoetballer van het Jaar, de speler die Nederland haar grootste voetbalprijs uit de geschiedenis gaf, plots een kwetsbare man.
Dat het Van Basten inderdaad wat doet, blijkt jaren later als presentator Wilfred Genee een interviewafspraak met hem heeft voor een tv-programma. Van Basten heeft al toegezegd, maar haakt de avond van tevoren af, wanneer hij hoort dat het programma het 'pannenkoekfragment' heeft aangevraagd.
Van Basten reageert
Pas in zijn biografie Basta uit 2019 gaat Van Basten in op het incident. "Het woord pannenkoek zal voor mij nooit meer hetzelfde klinken. Je zou zeggen: hoe erg is dat? Een onschuldig, bijna ludiek woordje. Maar op de een of andere manier trof hij me met dat woord."
"Juist omdat het zo onschuldig is, zo gewoon. Omdat het zo'n lullig woord is. En dat maakte het uitermate pijnlijk: die vent had geen ongelijk. Het was een voltreffer van die jongen", valt er verder te lezen in de autobiografie.
Van Basten voelt zich na de nederlaag in de Arena machteloos. "Of je nou verstand van voetbal had of niet. Of je nou drie Europa Cups en drie Gouden Ballen had gewonnen of niet. Het maakte niets meer uit."
"Pannenkoek. Erger kon iets me op dat moment niet raken. Ik voelde me ook echt een pannenkoek", geeft hij in Basta toe.
Ontslag bij Ajax
Met de kennis van nu staat het bekende fragment symbool voor de trainerscarrière van Van Basten. Waar hij als voetballer het onmogelijke mogelijk kon maken (denk maar aan weergaloze volley in de EK-finale van 1988), schoot hij als trainer tekort.
En Van Basten zelf is de eerste die dat zal beamen. Nog geen vier maanden later levert hij zijn contract als hoofdtrainer van Ajax in. Hij geeft als belangrijkste reden op dat hij de gestelde doelen niet heeft gehaald en niet het gevoel heeft dat hij het seizoen erop beter zou doen.
"Achteraf is het moment een voorbode geweest van wat er zou gebeuren", omschrijft Endt. "Marco van Basten stond op een voetstuk vanwege zijn voetballende kwaliteiten, niet vanwege zijn trainerscapaciteiten."
"Hij heeft ook na Ajax niet kunnen brengen waarop werd gehoopt." Ook bij Heerenveen en AZ kent Van Basten later niet veel succes als hoofdtrainer.
Nog altijd achtervolgt het woordje 'pannenkoek' de sportgrootheid. "Hopelijk kan hij er inmiddels de humor van inzien", stelt Endt. "Wij willen hem ook helemaal niet herinneren als pannenkoek, want dat is hij helemaal niet."
Om er gekscherend aan toe te voegen: "En Van Basten heeft ook geen poffertjesporum. Ook al zo'n mooie, Amsterdamse term..."
