Wapens zwijgen weer in Bagdad, wat voor spel speelt Muqtada al-Sadr?
Ooit een gezochte militieleider, wanted dead or alive tijdens de Amerikaanse bezetting van Irak, maar inmiddels een van de machtigste figuren in de Iraakse politiek: Muqtada al-Sadr. Met het opgelaaide geweld gisteren en vandaag in de groene zone in Irak - bij de ambassades en het Iraakse parlement - laat Sadr zijn invloed gelden. De vraag is: wat wil hij ermee bereiken?
Voor de Nederlands-Iraakse arabist Laila al-Zwaini is het wel duidelijk: Sadr wil zijn greep op de macht in het land verder verstevigen, al is dat misschien niet direct als premier of president. "Hij zegt dat hij dat niet wil, maar misschien wil hij wel een prominentere rol als geestelijk leider. Voor zijn sjiitische achterban is religieuze legitimiteit belangrijk en zo wil Sadr zich ook distantiëren van de door en door corrupte politiek. Hij wil in ieder geval laten zien dat hij een burgeroorlog kan ontketenen als hij dat wil."
Irak verkeert al maanden in een politieke impasse. Bij de verkiezingen van vorig jaar oktober werd de partij van de sjiitische Sadr weliswaar de grootste, maar een meerderheidscoalitie met de soennitische partijen en Koerden kwam er niet.
Vlam in de pan
Afgelopen juni riep hij zijn parlementsleden op om op te stappen, maar tot zijn ongenoegen werden hun zetels ingepikt door Irangetrouwe sjiieten, Sadrs grootste politieke rivalen. De afgelopen weken bezette zijn aanhang daarom het parlementsgebouw. Dat kwam tot een einde na de aankondiging dat Sadr zich uit de politiek ging terugtrekken.
Beelden van de chaos in de stad eerder vandaag:
Gisteren sloeg de vlam in de pan: zijn aanhang ging massaal de straat op en er braken zware gevechten uit in de groene zone. Pas na een oproep van hun leider stopte het geweld.
De vraag is nu wat voor spel Sadr speelt, wat wil hij? Opvallend is dat hij zijn aanhang opriep om de wapens neer te leggen, nadat premier Kadhimi hem dat had gevraagd. "Misschien werken ze achter de schermen samen en wil Sadr een doorbraak forceren om tot een ander politiek systeem te komen", zegt Zwaini. "Het huidige systeem van muhasasa (het verdelen van politieke macht langs sektarisch-etnische lijnen, red.) is door Amerika opgelegd, maar het werkt corruptie en sektarisme in de hand."
Maar hoe rijmt dat met Sadrs aankondiging om zich terug te trekken uit de politiek? Dat wil hij niet echt, denkt Zwaini. "Dat heeft hij wel vaker gezegd, in de hoop dat ze hem zullen smeken om terug te komen."
Familie van sjiitische geestelijken
De 48-jarige Sadr groeide op als zoon van belangrijke sjiitische leiders. Zijn vader, grootayatollah Mohammed Sadiq, en zijn schoonvader Mohammed Baqir waren vooraanstaande sjiitische geleerden en worden door veel sjiieten nog steeds op handen gedragen. Beiden werden vermoord door het regime van dictator Saddam Hoessein en hierom gezien als martelaar.
Muqtada, die in zijn jeugd liever computerspelletjes speelde - zijn bijnaam was mullah 'Atari', naar de spelcomputer - schopte het als sjiitisch geleerde niet zo ver als zijn vader, maar werd in de afgelopen decennia wel enorm invloedrijk. Eerst door zijn rol in de burgeroorlog die uitbrak na de verdrijving van Saddam Hoessein, later door zich behalve tegen de VS ook tegen Iran af te zetten. Ook tegen soennitische Irakezen gebruikten zijn Mahdi-milities destijds veel geweld. Maar vandaag de dag is "Irak voor de Irakezen" zijn slogan.
Door zijn sterke machtspositie wist hij vaak mee te bepalen wie de leiding had in het land. "De laatste tijd heeft hij juist zijn banden met soennieten en Koerden versterkt om zijn macht verder te vergroten", aldus Zwaini, die denkt dat Sadr probeert om zowel de belangrijkste sjiitische politieke leider te worden, als de voornaamste sjiitische geestelijke.
Spierballen
De afgelopen jaren wist Sadr vooral arme sjiitische Irakezen aan zich te binden. Zwaini: "In 2016 noemde ik hem 'de straatmullah' omdat hij zo goed in staat is buiten het parlement mensen te mobiliseren." Ook zijn er zijn 'Vredesbrigades', de nieuwe naam voor zijn eerdere Mahdi-milities, die trouw zijn aan Sadr en na de burgeroorlog bleven bestaan.
"Hij is sowieso een gevaarlijke man. Voor het vermoorden van soennieten door zijn milities tijdens de burgeroorlog van 2006-2008 is Sadr nooit ter verantwoording geroepen", vertelt Zwaini. "Eigenlijk symboliseren zijn grillige acties juist alles wat er mis is met het huidige Iraakse politieke systeem."
