Vrouwelijke ex-gedetineerde: 'Als ze de pik op je hebben, ben je de pineut'

Pesterijen, chantage en seksuele intimidatie. Het is volgens ex-gedetineerde Naoual slechts een greep uit de misstanden in de vrouwengevangenis in Nieuwersluis. "Het is gewoon machtsmisbruik", zegt ze. "En als ze de pik op je hebben, ben je al helemaal de pineut."

De gevangenis haalde afgelopen mei het nieuws toen een 47-jarige voormalige cipier werd gearresteerd op verdenking van seksueel misbruik van drie gedetineerden. Het Openbaar Ministerie zei toen dat er vooralsnog geen aanwijzingen waren dat er meer slachtoffers waren. Maar volgens advocaat Johan Oosterhagen, die meerdere gedetineerden en ex-gedetineerden bijstaat, staat het voorval niet op zichzelf.

"Er zijn heel veel gevallen bij mij bekend van vrouwen die zeggen: 'Ze slaan me op de billen of raken me aan bij de borsten'", zegt Oosterhagen. Hij sprak met ruim vijftig vrouwen die hebben vastgezeten of nog steeds vastzitten, van wie er iets meer dan twintig hebben gevraagd of hij hen wil bijstaan.

"In één van de zaken gaat het om verkrachting", zegt hij. "Verder gaat het in heel veel gevallen om aanrakingen, opmerkingen, begluren en het onderhouden van seksuele relaties met gedetineerden, ook nadat zij zijn vrijgekomen."

Naoual is een van de ex-gedetineerden die in Nieuwersluis te maken kregen met seksueel ongewenst gedrag. "Het is mentaal slopend", vertelt ze in onderstaande video, waarin ze op haar verzoek onherkenbaar in beeld is:

Volgens advocaat Oosterhagen is het seksueel grensoverschrijdend gedrag in veel gevallen gestoeld op de afhankelijkheidsrelatie tussen bewaker en gedetineerde. Als een gedetineerde gebruik wil maken van een bepaald recht, zoals bellen of een bezoek van familie, dan moet zij er iets voor doen, zegt hij. "En dat is dan een seksuele handeling. 'Laat je borsten zien' of 'wil je me pijpen', dat soort gevallen zijn bij mij bekend."

Naoual herkent dat beeld. "Je bent van hen afhankelijk voor je vrijheden. Er zitten dames vast die kinderen hebben, die families hebben buiten de gevangenis, daar doe je het voor. Voor hen wil je bijvoorbeeld op verlof kunnen gaan, buiten kunnen werken en dan je telefoon hebben om contact te leggen. Als je daarmee wordt gechanteerd, is dat gewoon zielig."

Tegengewerkt

Volgens de ex-gedetineerde is het een kwestie van: "Als jij je niet aan onze 'regels' houdt, dan pakken wij jouw vrijheden af." Zelf had ze daar naar eigen zeggen lak aan, waardoor de cipiers de pik op haar hadden. "Ik heb heel veel moeite gehad met vrijheden aanvragen en ben heel erg tegengewerkt."

Inmiddels hebben meerdere vrouwen aangifte gedaan van de misstanden in de gevangenis in Nieuwersluis, hoewel enkele zaken ook al zijn geseponeerd. Advocaat Oosterhagen hoopt dat nu opnieuw naar die aangiftes wordt gekeken, ook omdat ze als "schakelbewijs" kunnen dienen in nieuwe aangiftes, ofwel: ze kunnen een soort patroon schetsen.

De Inspectie Justitie en Veiligheid maakte donderdag bekend dat ze de signalen van seksueel misbruik in de vrouwengevangenis gaat onderzoeken. Dat onderzoek staat los van de strafrechtelijke kant van zaak, die ligt bij het Openbaar Ministerie en de politie.

De Inspectie laat weten dat het onderzoek vooral gericht is op wat er bij de gevangenis bekend was over misbruik tussen 2010 en 2016, waarvan de gearresteerde cipier wordt verdacht. Afhankelijk van de resultaten wordt bepaald of het onderzoek uitgebreid moet worden.

Vertrouwen in onderzoek

De Centrale Ondernemingsraad van het Gevangenispersoneel is blij met het aangekondigde onderzoek. "Als de verhalen waar zijn, dan is er geen veilige detentie en dat kan niet", zegt voorzitter Jim Nijdam.

Volgens hem zijn echter sinds het vertrek van de opgepakte cipier in 2017 geen signalen meer bekend van eventuele misstanden in de gevangenis in Nieuwersluis. "Ons is niet bekend dat dit soort excessen nog steeds zouden voorkomen. We zien daarom het onderzoek met vertrouwen tegemoet. Ik denk dat dan duidelijk wordt dat er op dit moment niets meer aan de hand is."